روزی که انگار هرگز تمام نمی شود

حادثه یازدهم سپتامبر 2001 نقطه عطفی بود که زندگی انسان معاصر را دگرگون کرد.
اگر تا پیش از این حوادثی مانند نخستین پرواز از روی اقیانوس اطلس، سفر به قطب شمال، یا فرود انسان بر کره ماه نقاط عطفی امیدبخش به شمار می آمد، این بار، در آغاز قرن بیست و یکم ویرانی برج های دوقلوی نیویورک در اثر عملیات تروریست های القاعده به حوادثی منجر شد که تا امروز همچنان پیامدهای آن ادامه دارد.

یازدهم سپتامبر تنها یک روز نبود. یازدهم سپتامبر در تاریخ تمدن غرب آن روزی‌ست که سال‌ها ادامه پیدا کرد و هنوز پس از پنج سال نمی‌توانیم پایانی بر آن تصور کنیم. آن روز، نوزده چریک القاعده در ساعت هشت و چهل و شش دقیقه و در ساعت نه و سه دقیقه با دو هواپیمای مسافربری بوئینگ 767 خود را به طبقات نود و سوم و هشتاد و ششم برج‌های دوقلو کوبیدند.

جرج دبلیو بوش بلافاصله پس از این حادثه در سخنانی خطاب به جهانیان گفت: «مسوولیت ما در مقابل تاریخ کاملاٌ مشخص است. ما می بایست در تعارض با نیروهای شر کاری کنیم که جهان آزاد شود. دیگران زمان و شرایط جنگی را که شروع شده تعیین کردند، ما چگونگی این جنگ و تاریخ خاتمه آن را تعیین خواهیم کرد.»
روزنامه فرانسوی زبان لوموند، یازدهم سپتامبر برای همدردی با آمریکائی ها تیتر زد: ما همه آمریکائی ها هستیم.

موجی از همدردی جهان را فراگرفته بود. به یاد داریم که حتی در تهران هم مردم به خیابان ها آمدند و برای قربانیان حادثه یازدهم سپتامبر شمع روشن کردند.

پس از پایان جنگ سرد، جهان در یازدهم سپتامبر وارد جنگ دیگری شد که در این جنگ متأسفانه غرب و جهان اسلام رودرروی هم قرار گرفتند. مبارزه با تروریسم، مقابله با سلاح های اتمی و دستیابی به منابع نفتی و تضمین درازمدت این منابع از اهداف این جنگ هستند که ممکن است روزی سراسر خاورمیانه را فرابگیرد. از سوی دیگر به بهانه سیاست پیشگیرانه در مقابل ترور آزادی ها و حقوق مدنی در جهان غرب هر روز بیش از پیش محدود شد.

چارلز کراوت هامر یکی از تحلیلگران غربی به درستی اعتقاد دارد که یازدهم سپتامبر در تاریخ تمدن لحظه ای ست که آمریکا به یک قدرت خودمحور یا unipolar تبدیل شد. جرج دبلیو بوش در همان سال در سفری به مجارستان درباره پایان جنگ سرد سخنانی ایراد کرد. او گفت: آزادی را می توان به تأخیر انداخت، اما نمی¬توان آن را از بین برد.

این پیام که می توانست امیدبخش باشد، در اثر سیاست گذاری های خودمحور آمریکا در خاورمیانه از برخی لحاظ لوث شده است. از این نظر یازدهم سپتامبر روزی است که در آن روز توانمندی مدنی در جهان هم فروکاست. یازدهم سپتامبر نشان داد که ما چقدر در جهانی که ناامن به نظر می رسد به هم وابسته ایم.


برنارد لوئیس، شرق شناس انگلیسی که نظریاتش پس از واقعه ی یازدهم سپتامبر مورد توجه قرار گرفت اعتقاد دارد که خارمیانه، امروز به اروپای پیش از جنگ جهانی دوم شباهت دارد.

به نظر او خاورمیانه از نظر اقتصادی، اجتماعی و سیاسی با رکود مواجه است. اما از نظر جغرافیایی ناآرام است. لوئیس اعتقاد دارد که مسلمانان به دلیل عقب ماندگی اجتماعی و اقتصادی از جهان غرب نفرت دارند .

در مجموع یازدهم سپتامبر به رغم همه حوادث و جنگ هایی که تاکنون در پی داشت مکثی بود در تاریخ مبارزه مدنی مردم جهان برای به دست آوردن آزادی های فردی و اجتماعی. یازدهم سپتامبر نشان داد که غرب آسیب پذیر است. پیام یازدهم سپتامبر برای غربی ها این بود که میان امنیت و آزادی یکی را باید انتخاب کرد. اما این هم واقعیت دارد که تاریخ تکرار مکرر رویدادهاست. اگر، یازدهم سپتامبر روزی به پایان برسد، شاید در آن روز به آزادی رأی بدهیم. هم در غرب و هم در جهان اسلام.

حسین نوش آذر