اقتصاد و معیشت

«برداشت‏های غیرقانونی، از دلایل استعفای بهمنی است»

مریم محمدی: خبر استعفای محمود بهمنی، سومین رییس کل بانک مرکزی ایران، در کم‏تر از چهار سال از عمر دولت نهم، فقط به دلیل این که دولت نهم در آستانه‏ی انتخابات قرار دارد، عجیب نبود. دقایقی بعد خبری در «ایسنا» منتشر شد، مبنی بر این‌که وزیر اقتصاد و بازرگانی‏، استعفای آقای بهمنی را تکذیب کرده است و غلامحسین الهام گفته است که نمی‏داند این خبرها از کجا درمی‏آیند. دکتر حسین عبده تبریزی در گفت و گو با زمانه می‌گوید: «با توجه به روحیه‏ی آقای بهمنی‏ که روحیه‏ای بسیار سازگار و ملایم است، اتفاق خاصی باید افتاده باشد که آدمی که سابقه‏ی کار سی ساله در یک سازمان را دارد هم به ستوه آمده باشد، خسته شده و استعفا بدهد.»

«در لایحه اقتصادی دولت، همه،‏ کارمند دولت می‏شدند»

مریم محمدی: طرح اقتصادی مهدی کروبی که بر مبنای آن، سی و چهار هزار میلیارد تومان از درآمد نفت می‏تواند بین مردم ایران تقسیم شود، محض انتشار، با مخالفت رسانه‏ها و سایت‏های حامی دولت آقای احمدی‏نژاد مواجه شد. دکتر مسعود نیلی در این باره در گفت و گو با زمانه می‌گوید: «در طرحی که دولت به مجلس تقدیم کرده است، می‌بایست سیصد و چهل هزار میلیارد ریال، داخل بودجه می‏آمد که مسلماً حجم بودجه‏ی دولت را افزایش می‏داد. اما در طرح ما، این منابع به‌هیچ‌وجه وارد بودجه‏ی دولت نمی‏شود، بلکه وارد این صندوق می‏شود و دولت می‏تواند از این صندوق فقط مالیات بگیرد.»

«بانک مرکزی، حیاط خلوت همیشگی دولت»

مریم محمدی: ضرورت استقلال بانک مرکزی در ایران، بحثی است ک پس از انقلاب بهمن، هر از گاهی در حاشیه یا به عنوان بحث محوری سیاست پولی مالی کشور، ‏‏طرح می‏شود. این بحث در دولت نهم بسیار پردامنه‏تر بود و تغییر پی در پی روسای بانک مرکزی نیز به این امر دامن می‏زد. اینک، باز در شرایط پیشرفت فضای انتخاباتی در ایران، یک بار دیگر این بحث طرح است. اما نقض استقلال بانک مرکزی در ایران، چگونه و از کی آغاز شد و آیا این پدیده‏ای مربوط به دولت نهم و آقای احمدی‏نژاد است؟ در این زمینه، با آقای دکتر بهمن آرمان، کارشناس اقتصادی و استاد دانشگاه در تهران، گفت و ‏گو کرده‏ام.

الگوی مصرف، ساماندهی می‌شود؟

مریم محمدی: اعلام سال جدید به عنوان سال اصلاح الگوی مصرف در پیام نوروزی آیت‌‏الله خامنه‏ای، انعکاس جدی‏تر خود را در نخستین جلسه‏ی هیأت دولت و در سخنان آقای احمدی‏نژاد یافت. احمدی‏نژاد با اشاره به مصرف بالای نان، آب و انرژی در خانوارهای ایرانی، گفت می‏توان به سرعت الگوی مصرف را در این سه حوزه ساماندهی کرد. در‌باره‏ی مجموعه‏ی مباحثی که در این رابطه مطرح هستند، با دو کارشناس اقتصادی و از دو دیدگاه مختلف: آقای محمد‌رضا بهزادیان، از روسای سابق اتاق‏ بازرگانی تهران و آقای کمال اطهاری، کارشناس حوزه‏ی مسکن و اقتصاد شهری، گفت و ‏گو کرده‏ام.

«ضرب سکه‏های جدید، بی‌ارتباط با تورم نیست»

مریم محمدی: طبق گزارش رییس سازمان چاپ و نشر اسکناس بانک مرکزی، مجید سمیعی، اسکناس‏‏های ده، بیست، پنجاه و صد تومانی، دیگر چاپ نشده و ضرب سکه‏های معادل آن‏ها آغاز شده است. دکتر حسین عبده تبریزی در این باره در گفت و گو با زمانه می‌گوید: «با تورم ارتباط دارد. چون اگر در سه چهار دهه‏ی اخیر، تورم با این شدت در ایران نبود، نباید به این سرعت پول‏هایی را که واحد آن یک صدم است، داشته باشیم. ولی به هر حال، به علت شدت تورم در طول سال‏های اخیر، از دهه‏ی پنجاه تا دهه‏ی هشتاد، اسکناس‏های ده تومانی، یا پنجاه و صد تومانی دیگر معنایی ندارد.»

واگذاری شرکت پترو ایران، در جهت خصوصی‌سازی؟

مریم محمدی: این روزها، در برخی سایت‌‏های داخلی، به ویژه سایت «الف»، که از منتقدان دولت آقای احمدی‌‏نژاد است، با انتشار خبری مبنی بر واگذاری یک شرکت مهم پتروشیمی در ایران ـ شرکت «توسعه‌‏ی پترو ایران» به شرکت ‏«انرژی دانا»ـ بحث‏‌ها و سوالات انتقادی فراوانی نسبت به عملکرد دولت در عرصه‏‌ی خصوصی‏‌سازی مطرح شده است. در همین رابطه با دکتر حبیب‏الله پیمان، دکتر پدرام سلطانی و مهندس فریدون رشیدی، مدیر مالی شرکت خریدار «شرکت پترو ایران» گفت و گو کرده‌ام.

«استفاده‌‏ بهینه از منابع‌، راه حل کاهش هزینه‌ها»

مریم محمدی: پس از ماه‌‏ها، بحث‏‌های مخالف و موافق در مورد «طرح تحول اقتصادی» دولت نهم، به‏‌ویژه در بخش هدف‏‌مند کردن یارانه‌‏ها، سرانجام لایحه‏‌ی «هدف‌‏مند کردن یارانه‏‌ها» در مجلس، طرح و یک فوریت آن از جانب نمایندگان تصویب شد. طبق گزارشاتی که از بحث‏‌های مجلس منعکس شده، پرداخت سرانه‏‌ی یارانه‌‏ی نقدی با پیش‌‏بینی نفت ۳۵ تا ۴۵ دلار، برای هر ایرانی، رقمی بین نوزده هزار و پانصد تا نهایتاً چهل و سه هزار تومان منظور شده است. در همین رابطه، با نسرین سعیدی، کارشناس اقتصادی در تهران و چند تن از شهروندان تهرانی گفت و گو کرده‌ام.

«پرداخت یارانه‌ها‌ی نقدی، اقدامی پوپولیستی»

محمدرضا اسکندری: دکتر احمد علوی در دانشگاه‌های سوئد، اقتصاد مالی، مدیریت ریسک و فلسفه علوم اجتماعی را تدریس می‌نماید. ایشان در گفت و گو با زمانه می‌گوید: «در دهه ۷۰، دولت تلاش کرد یارانه‌ها را کاهش داده یا مستقیم کند. اما با شورش‌های اجتماعی و مشکلاتی که پیش آمد برنامه نیمه‌کا‌ره باقی ماند و سیاست تعدیل اقتصادی بهبن‌بست رسید. یکی از جناح‌های مخالف تعدیل اقتصادی هم همین جناح حاکم بود. اینک با به قدرت رسیدن آن‌ها تلاش می‌کنند همان سیاست‌ها را البته با رنگ و لعاب دیگری دنبال کنند.»

«تاثیر بحران اقتصادی بر اقتصاد نفتی ایران»

‌محمدرضا اسکندری: دکتر احمد علوی، ‌استاد دانشگاه‌های سوئد، اقتصاد مالی، مدیریت ریسک و فلسفه علوم اجتماعی، درباره تاثیر بحران اقتصادی جهان بر اقتصاد ایران و کاهش قیمت نفت می‌گوید: «بحران اخیر به دلیل جهانی بودن و چند‌لایگی دارای پیچیدگی خاص خود است. بنابراین مدیریت آن نیز تنها از عهده این فرد و یا آن گروه بر‌نمی‌آید. تخصص به شکل سازمانی یعنی سرمایه انسانی متراکم در سازمان می‌تواند اهرمی مناسب برای مدیریت بحران باشد. متأسفانه این اهرم در ایران وجود ندارد، یا اگر وجود داشته باشد کارایی آن در حد موسسات مشابه منطقه‌ای و بین‌المللی نیست. سازمان‌هایی هم‌چون سازمان مدیریت یا بانک مرکزی که امیدی به آن‌ها می‌رفت نیز یا منحل شده‌اند یا چنان ناکارا هستند‌ که بعید است بتوانند نقش فعالی را در شرایط فعلی بازی کنند.»

ثروتمندان جهان، به ثروت خود بيفزایيد

محسن مسرت، ترجمه‌ی احمد احقری: اين حکم که بحران مالی کنونی، بزرگ‌ترين بحران سرمايه‌داری پس از اولين بحران جهانی اقتصادی در ۸۰ سال گذشته است، امری است روشن و غير قابل انکار. این بحران همزمان ضعف منتقدان سرمايه‌داری را هم آشکار ساخت. عده‌ای از آن‌ها وقوع آن را دقیقاً پيش‌بينی می‌‌کردند، ولی از بررسی پیامدهای اجتماعی آن غفلت ورزیدند و تا امروز هنوز راهبردی سیاسی برای مقابله با نئولیبرالیسم بحران‌زای جهانی ارائه نکرده‌اند. در حالی که این فرصت ناب تاریخی می‌تواند در خدمت ايجاد يک دورنمای عدالت‌طلبانه و برقراری ثبات اجتماعی قرار گیرد.

روند نامطلوب خصوصی‌سازی در دولت نهم

مریم محمدی: در حالی که در پی تاثیر بحران جهانی و کاهش قیمت نفت و درآمد نفتی دولت، بحث‌های اقتصادی ابعاد جدیدی پیدا کرده‌اند، یکی از فعال‌ترین بحث‌ها پیرامون انتقاد حسن ‌روحانی و آقای محسن صفایی‌فراهانی از روند خصوصی‌سازی در کشور است که خصوصی‌سازی در دولت نهم را در واقع انتقال سرمایه‌ها از بخش دولتی به بخش شبه دولتی و یا اغلب شبه نظامی می‌دانند. درباره این موضوع با آقایان هوشنگ ادهمی، دکتر پدرام سلطانی و دکتر حسین عبده‌تبریزی گفت‌وگو کرده‌ام.

هشدار اقتصاددانان؛ «پایان مهمانی نفتی» ایران

خبرگزاری فرانسه، ترجمه‌ی احسان نوروزی: با سقوط بهای نفت‌خام، عقب‌نشینی سرمایه‌گذاران صنعتی و افزایش بی‌رویه هزینه‌های دولت برای واردات کالا و خدمات، محمود احمدی‌نژاد، رییس‌جمهور ایران، برای عمل به وعده‌های انتخاباتی خود که اساس آن «بردن پول نفت بر سر سفره‌های مردم» بود، مصائب فراوانی در پیش‌رو خواهد داشت. «پایان مهمانی نفتی ایران»، «اوپک در آستانه ورشکستگی» و «سقوط بهای نفت اوپک؛ زنگ خطری برای اقتصاد ایران»، از جمله تیترهایی هستند که این روزها در مطبوعات ایران به چشم می‌خورند، تیترهایی که نمایانگر چشم‌انداز تیره و تار اقتصاد ایران هستند.

«مستضعفان جهان، آری؛ تولیدکننده داخلی، نه»

مریم محمدی: در بحث معضلات اقتصادی جاری در کشور، مسأله‌ی تقابل واردات کالا در مقابل تولیدات داخلی که همواره طرح بوده است، محمدرضا بهزادیان، رییس سابق اتاق بازرگانی تهران در این باره به زمانه می‌گوید: «‌وظیفه‌ی آقای رییس جمهور ما این است که از مستضعفان دنیا حمایت کند. در صحبت‌هایش از فلسطین حمایت می‌کند. ‌هیچ وقت در جایی از این حمایت نمی‌کند که خودروی ایرانی، قطعه‌ی یدکی ایرانی یا فولاد ایرانی فروخته شود. تسهیلی ایجاد نمی‌کنند تا بانک درستی را در داخل ایران پایه‌گذاری کنند که صادرات را ضمانت کند و تسهیلات مالی ارزان بدهد.»

طرح تحول اقتصادی، قابل اعتماد نیست

مریم محمدی: طرح تحول اقتصادی دولت نهم چالش‌های فراوانی را در میان کارشناسان اقتصادی برانگیخته است، آن‌چنان که مسوولان توضیح می‌دهند، تعدیل یا عادلانه کردن یارانه‌ها را هدف محوری خود قرار داده است. مسوولان خبر از استقبال ۸۰ درصدی مردم از این فرم‌ها می‌دهند و کارشناسان اقتصادی منتقد دولت، هم‌چنان بر مخالفت خود با این طرح تاکید داشته و در عمل نیز آن را راه‌گشا نمی‌یابند. برای آشنایی بیشتر با این بحث، با سه تن از اهالی شهر تهران و هم‌چنین آقای دکتر سعید شیرکوند، معاون وزیر اقتصاد در دولت پیشین، گفت و گو کرده‌ام.

«واردات گندم، امر بسیار خوبی است»

مریم محمدی: به تازگی خبری منتشر شد مبنی بر این‌که ایران برای اولین بار طی ۲۶ سال گذشته، برای وارد کردن بیش از یک میلیون تن گندم از آمریکا، سفارشی به مبلغ ۳۵۰ میلیون دلار ثبت کرده است. در این مورد با آقای دکتر جمشید عدالتیان شهریاری، عضو هیأت نمایندگی اتاق بازرگانی ایران، و همچنین آقای دکتر جمشید اسدی، استاد اقتصاد دانشگاه آمریکایی پاریس گفت و گو کرده‌ام.

«بانک مرکزی ‌‌تاوان تصمیم‌های غلط دولت را می‌دهد»

مریم محمدی: بحران اقتصادی حتی در کابینه‌ی آقای رییس‌جمهور، میان وی با وزرایی نیز که در سیستم اقتصادی کشور دخیل بودند، بروز کرد که جنجالی‌ترین آن‌ها، برکناری آقای داوود دانش جعفری، وزیر اقتصاد و دارایی بود. از دیگر صحنه‌های بروز این درگیری‌ها، چالش مداوم میان آقای رییس‌جمهور و مسؤولان بانک مرکزی است‌ در مورد گشایش اعتبارها، پرداخت وام‌ها به متقاضیان یا توقف پرداخت وام‌ها، که مورد اعتراض آقای رییس‌جمهور است. در مورد این بخش از مشکلات اقتصادی با آقای دکتر حسین عبده تبریزی، رییس سابق ‌سازمان بورس کشور‌ و آقای دکتر علی رشیدی، عضو هیأت نمایندگان ‌اتاق بازرگانی تهران‌ گفت و گو کردم.

چگونه جلوی تاول اقتصادی بعدی را بگیریم؟

مجله پراسپکت، ترجمه‌ی بنفشه سرتیپی: مارک هانم، جاناتان فورد، جان گیو، مارتین وولف، آناتول کالتسکی و جورج سوروس شرکت‌کنندگان در میزگردی هستند که موضوع آن، راه‌های جلوگیری از حباب اقتصادی در اروپا و ایالات متحده است.بحران اقتصادی نشان داده است که بازار و تجارت، مستعد مواجهه با حباب‌های اقتصادی هستند و قوانین اقتصاد آزاد هم برای جلوگیری از بروز آن مؤثر نبوده‌اند. به نظر می‌رسد مقامات مسئول در این زمینه برای جلوگیری از بحران باید مواردی را مد نظر قرار دهند.

رابطه با آمریکا، راه‌‌حل مشکلات اقتصادی ما؟

مریم محمدی: خبر احتمال بهبود مناسبات میان ایران و غرب، به‌ویژه آمریکا تنها نقل محافل سیاسی نیست. همه‌ی صحنه‌های حیات اجتماعی در ایران براساس مسایل مبتلا‌به خود، به نوعی متوجه این رویداد است و در این میان عرصه‌ی اقتصاد به‌ویژه یکی از فعال‌ترین محیط‌های بحث در این مورد است. در گفت و گو با یک خانم خانه‌دار تهرانی، صاحب یک سوپر مارکت در تهران و یک بازرگان در شهر تهران و هم‌چنین آقای دکتر پدرام سلطانی، عضو هیات نمایندگی اتاق بازرگانی تهران، بخش صنایع و معادن، به این بیم و امیدها و نقش روابط ایران و آمریکا در وضعیت اقتصادی ایران پرداختم.

بانک‌های ایرانی در توفان خلیج فارس

نسیم محمدی: با ادامه‌ی روند تحریم بانک‌های ایرانی و گسترش تحریم‌های کشورهای عربی در برابر ایران، به طور قطع روزهای طاقت‌فرسایی در انتظار اقتصاد ایران به ویژه بخش واردات خواهد بود. هر چند که نباید فراموش کرد تا زمانی که ایران درآمد سرسام‌آور نفتی دارد و حاضر است مبلغی بالاتر از مبلغ کالای اصلی به دلالان و بانک‌ها بپردازد، کالا وارد ایران خواهد شد. بدین معنا که تا هنگامی که خریدار پول در اختیار دارد، راه برای وارد کردن کالا و گشایش اعتبار، اما با هزینه‌ای بسیار بالاتر وجود دارد.

دومین گام؛ تحریم اشخاص حقیقی

نسیم محمدی: قطعنامه‌های شدیدالحن علیه ایران و تحریم هر چه بیشتر این کشور از جنبه‌های مختلف، بازی‌ای است که سرنوشت نامعلومی را رقم می‌زند. ایران نیز در این میان حاضر به واگذاری هیچ امتیازی در قبال توقف غنی‌سازی اورانیوم به طرف مقابل نیست و تا جایی ادامه داد که پس از تحریم شدن یکا‌یک بانک‌های دولتی، نوبت به تحریم اشخاص حقیقی رسید. در همین راستا دولت‌های سایر کشورها و به ویژه شرکت‌های اروپایی به شدت تحت فشار قرار گرفتند تا به تحریم کاملی که ایالات متحده قصد دارد علیه ایران اعمال کند، بپیوندند.