«سی سال جمهوری اسلامی‌»، بازگشت به پاریس

معصومه ناصری

«سی سال جمهوری اسلامی‌، تشکلات صنفی‌، مطالبات اجتماعی و شکل‌گیری جامعه مدنی در ایران» ‌عنوان سمیناری است که در روزهای ۲۶ و ۲۷ ژوئن در شهر پاریس برگزار شد.

دفتر مطالعات و تحقیقان بین‌المللی مدرسه علوم سیاسی پاریس برگزار کننده این سمینار بود که طیفی از فعالان و اندیشمندان حوزه و دانشگاه و فعالان سیاسی و اجتماعی در آن شرکت داشتند.

در این سمینار که نمایندگانی از نهادهای مدنی و صنفی و انجمن‌های خیریه‌ و همچنین استادان دانشگاه ایرانی و فرانسوی در آن حاضر بودند شکل‌گیری و اوج و فرود نهادهای صنفی ایران در سال‌های پس از انقلاب در ایران مورد بررسی قرار گرفت.

فعالیت‌ها و فضای عمل اجتماعی و سیاسی دانشجویان، زنان، معلمان، کارگران و روزنامه‌نگاران به عنوان گروه‌هایی که در سال‌های اخیر تکاپوی اجتماعی بسیاری داشته‌اند در این دو روز محل بحث و گفتگو بود.

شیرزاد عبداللهی، محمد سیف زاده، علی هنری

گروه‌های پرتکاپوی اجتماعی و مساله سیاست

علی هنری وبلاگ‌نویس و از فعالان دانشجوئی در این سمینار در سخنانی با عنوان «جنبش دانشجوئی و انحصار فعالیت سیاسی» گفت در سال‌های اخیر خواسته‌های صنفی دانشجویان رشد و گسترش بیشتری پیدا کرده است اما در عین حال او به رویکردی اشاره کرد که تلاش دارد با سیاسی و امنیتی نشان دادن خواسته‌های صنفی دانشجویان این حرکت‌ها را زیر سوال ببرد.

شیرزاد عبداللهی، کارشناس مسائل آموزش و پرورش نیز در سخنرانی خود با اشاره به نفوذ فراوان گروه‌های سیاسی مختلف در استانه انقلاب و در سال‌های اول انقلاب در مدارس گفت پس از انقلاب اسلامی، مسئولان با وارد کردن نیروهای نزدیک به حاکمیت دست به پاکسازی گسترده در آموزش و پرورش زدند. وی نتیجه این پاکسازی را روی کار آمدن مدیران و معلمانی دانست که از آموزش چندانی برخوردار نبودند.

شیرزاد عبداللهی گفت بعد از انقلاب تا دوم خرداد هیچ نهاد صنفی مدنی از معلمان فعالیت نداشت. او با اشاره به فضای مناسب برای فعالیت‌های مدنی پس از به قدرت رسیدن سید محمد خاتمی گفت در این دوره دو نهاد صنفی شکل گرفت؛ سازمان معلمان که گرایش اصلاح‌طلبانه دارد و کانون صنفی معلمان که فقط به پیگیری اهداف صنفی می‌پردازد.

محمد مالجو، کارشناس اقتصاد نیز در سخنرانی خود با موضوع تحرکات کارگران گفت: علیرغم افزایش نارضایتی اقتصادی کارگران در دولت نهم، تحرکات کارگری در این دوره کاهش یافته است.
محمد مالجو یکی از دلایل کاهش تحرکات کارگران را ناشی از از سرخوردگی کارگران از مشارکت در عرصه‌های رسمی و غیررسمی دانست. وی گفت کارگران در دوره اخیر کمتر به فعالیت‌های دسته جمعی در حوزه‌های سیاسی و غیرسیاسی پرداخته‌اند.

وی از روی‌دادن بیش از سیصد تحرک کارگری در سال هشتاد خبر داد که عمده مطالبات مطرح شده کارگران در ضمن آنها، درخواست پرداخت حقوق معوقه، افزایش مزد و مزایا، بازگشت به کار و اعتراض به اخراج، امنیت شغلی و اعتراض به خصوصی سازی بوده است.

آقای مالجو گفت کاهش این تحرکات در سال‌های اخیر ناشی از رفع شدن مشکلات و به دست آمدن مطالبات کارگران نیست بلکه در دوره ریاست‌جمهوری محمود احمدی‌نژاد، افزایش هزینه‌های فعالیت سیاسی و کاهش فضای عمومی مشترک، سرکوب فعالان کارگری و ممانعت قانونی ازتاسیس تشکل‌های مستقل کارگری باعث کم‌ شدن این تحرکات شده است.

وی در عین حال گفت در ماه‌های اخیر شاهد گسترش تحرکات کارگری هستیم.

احمد سلامتیان، امیر محبیان

"بحران‌های پنج‌گانه در دادگستری"
محمد سیف‌زاده وکیل دادگستری و از بنیان‌گزاران کانون مدافعان حقوق بشر نیز در مرور فعالیت‌های صنفی وکلا در سال‌های پس از مشروطه از نقش قضات و وکلای دادگستری در کوران انقلاب سخن گفت.

سیف‌زاده گفت بعد از انقلاب سال 57 در ایران دادگستری پنج بحران بزرگ را از سرگذرانده است. وی در توضیح این بحران‌ها گفت:

"بحران سیاسی شدن دادگستری که به وسیله آیت‌الله بهشتی انجام شد، بحران اول بود. بحران طرد نیروهای متخصص بحران دوم بود که توسط آیت االله اردبیلی ایجاد شد. در این دوره هر کس طور دیگری می اندیشید از دادگستری اخراج شد.

بحران وابستگی قضات به حکومت توسط آیت االله یزدی انجام شد و در این دوره افرادی وابسته به حکومت با ابلاغ، به قضاوت رسیدند."

وی از بحران تصویب قوانین غیرکارشناسانه، به عنوان چهارمین بحرانی نام برد که در سال‌های پس از انقلاب دادگستری از سر گذرانده است.

محمد سیف‌زاده از "بحران میریتی" به عنوان بحران پنجم یاد کرد و گفت: بی جهت نیست که رئیس قوه قضائیه از دادگستری به عنوان ویرانه نام میبرد.

وی نتیجه این بحران‌ها را رخت بربستن امنیت قضائی از جامعه عنوان کرد.

تصویری از گذشته و آینده نهاد روحانیت
در نشست روز دوم کنفرانس دو طیف از روحانیون حضور داشتند. محمد تقی فاضل میبدی، از نواندیشان دینی که با همفکرانش به دنبال جستجوی پاسخی امروزین بر مبنای اسلام به پاسخ های جهانی است.

فاضل میبدی در سخنرانی اش در روز دوم این کنفرانس تلاش کرد نشان بدهد چطور می تواند از زاویه دیگر به اسلام نگاه کرد و در آن خشونت و قوانین غیرانسانی را ندید.

طیف سنتی روحانیون هم در این نشست نمایندگانی داشت. حجت الاسلام محمود زاهدی که از دهه های پیش از انقلاب مدیریت یک مرکز خیریه را به عهده دارد در این نشست به بیان تجربه های کارهای عام المنفعه در ایران پرداخت که با نمایش فیلمی از فعالیت هایش همراه بود.

حجت الاسلام سید حسن اعتمادی نیز در مقاله ای با عنوان "حوزه های علمیه و مدرنیته شدن علوم" از فضای جدید حاکم بر برخی مدارس اسلامی گفت که رویکرد مثبتی به تکنولوژی دارند.

او که خود چند مدرسه علمی اسلامی را اداره می کند دور ماندن از جناح بندی های سیاسی را یکی از دلایلی دانست که باعث دوام فعالیت هایش شده است.


لیلی فرهادپور، اگنس روتی ول، احمد سلامتیان

روزنامه‌نگاران در فاصله رویا و واقعیت
دومین روز سمینار " سی سال جمهوری اسلامی ، تشکلات صنفی ، مطالبات اجتماعی و شکل گیری جامعه مدنی در ایران" به نواندیشان دینی، فعالان نهادهای خیریه، روزنامه‌نگاران و زنان اختصاص داشت.

امیر محبیان، لیلی فرهادپور و ماشاالله شمس الواعظین روزنامه‌نگارانی بودند که در یکی از نشست‌های روز دوم این سمینار از فراز و فرود فعالیت‌های روزنامه‌نگاری و باز و بسته شدن فضای اندیشه و قلم برای روزنامه‌نگاران گفتند.

امیرمحبیان روزنامه‌نگار، عضو شورای سردبیری روزنامه‌ رسالت، در سخنرانی خود با عنوان "روزنامه‌نگاری یا بندبازی میان رویا و واقعیت" به نباید‌های روزنامه‌نگاران اشاره کرد و گفت روزنامه‌نگار قرار نبوده سیاستمدار، تاجر یا نظریه‌پرداز باشد اما روزنامه‌نگاران ایرانی چنین‌اند.

آقای محبیان جامعه ایران را جامعه‌ای بشدت سیاست‌زده دانست که روزنامه‌نگاران آن هم ناخواسته به درون این ورطه پرتاب شده‌اند.

وی گفت روزنامه‌نگار ایرانی دوست دارد در تحولات جامعه خود نقشی فعال و موثر داشته باشد، محیط کاری آرام و امن داشته باشد. وی از روزنامه‌نگاری با تعبیر "خلق ادبیات در بستر عجله" یاد کرد و در پاسخ به این سوال که چگونه می‌توان به ترکیبی معقول از آرمان و واقعیت رسید گفت: تفاهم و تعریف نقش‌ها، تغییر در منش و روش و ارتباط با مردم می‌تواند باعث رسیدن به این ترکیب شود.

لیلی فرهادپور روزنامه‌نگار حوزه هنر و ادب در مرور روزنا‌مه‌نگاری زنان در سال‌های پس از انقلاب در مورد سه سال اخیر و روی کار آمدن محمود احمدی‌نژاد گفت: اگرچه در دوران آقای احمدی‌نژاد به طور واضح شاهد بسته شدن فضای مطبوعاتی بوده‌ایم اما حضور فعال روزنامه‌نگاران زن همچنان پر رنگ است. وی گفت اکنون هیچ حوزه‌ای نیست که برای روزنامه‌نگاران زن ممنوع باشد.
وی در عین حال عدم حضور زنان روزنامه‌نگار را در پست‌های مدیریتی یکی از مشکلات روزنامه‌نگاران زن دانست.

ماشاالله شمس الواعظین روزنامه نگار و عضو هیئت مدیره انجمن صنفی روزنامه نگاران ایران نیز در سخنرانی خود با عنوان "مطبوعات ایران در چهار دوره تاریخی و چشم انداز اینده" از فضای گذشته و کنونی حاکم بر کار مطبوعاتی گفت.

به گفته آقای شمس الواعظین با روی کار آمدن آقای احمدی نژاد، وحدت میان قوای مجریه، قضائیه و مقننه افزایش یافت و وظیفه برخورد با مطبوعات بر عهده قوه مجریه قرار گرفت.

وی نتیجه این برخوردها را موج تعطیلی نشریات، مهاجرت روزنامه نگاران به خارج و تغییر شغل روزنامه نگاران عنوان کرد.

بر اساس گزارش انجمن صنفی روزنامه نگاران که آقای شمس الواعظین در سخنرانی خود به آن اشاره کرد در سال 2007 و شش ماهه اول سال 2008، دستور توقیف 36 نشریه از سوی هیئت نظارت بر مطبوعات صادر شده است که برای هیچ کدام از آنها پرونده تشکیل نشده و دادگاهی شکل نگرفته است.

افسانه نجم آبادی، فریده ماشینی و فخرالسادات محتشمی پور

فمینیست‌های خوش‌بین و بدبین
نشست زنان، آخرین نشست دومین روز سمینار بود که با حضور فخرالسادات محتشمی‌پور و فریده ماشینی از اعضای حزب مشارکت و فاطمه صادقی استاد دانشگاه و پژوهشگر برگزار شد.

خانم محتشمی‌پور در سخنرانی خود به دو نمونه از نهادهای ایجاد شده به دست زنان در سال‌های اخیر اشاره کرد و گفت رویکرد دولت اصلاحات به نهادهای مدنی و توجه به سازمان‌های غیردولتی باعث ایجاد فضائی شد که به شکل‌گیری نهادهای متعددی توسط زنان انجامید.

وی به دو مورد خاص انجمن زنان پژوهشگر تاریخ و انجمن مدیران کارآفرین به عنوان دو نمونه از نهادهایی نام برد که توسط زنان شکل گرفته و رشد کرده‌اند.

فریده ماشینی سخنران دوم این نشست از نگاه دین به بررسی موقعیت زنان در سی سال پس از انقلاب پرداخت. وی گفت نمی‌توان موقعیت کنونی زنان ایران را در نسبت و نقد قدرت سیاسی حاکم دید چرا که زنان ایرانی با شتاب زیادی در حال رشد و پویائی هستند.

به گفته خانم ماشینی گرچه برخی موقعیت‌ها باعث فشار بر زنان شده و برخی موقعیت‌ها به نفع زنان بوده اما حاصل هر دو، عقب ماندگی زنان ایرانی نبوده است.

فاطمه صادقی استاد دانشگاه و پژوهشگر نیز در سخنرانی خود با عنوان " جنبش زنان، تهدیدها، کاستی‌ها و نویدها" گفت: روحانیت و فقاهت سنتی از مهم‌ترین موانعی بوده است که زنان در ایران همواره در راه دستیابی به حقوق برابر با آن مواجه بوده‌اند.

خانم صادقی در سخنان خود از "خصومت آشکار" نهاد فقاهت رسمی و روحانیت سنتی با طرح مسائل و حقوق زنان سخن گفت که ظهور دوباره این اندیشه‌ها را در دوران ریاست‌جمهوی آقای احمدی‌نژاد نشانه ظهور "نوبنیادگرائی" دانست.

وی در عین حال در سخنانی بحث برانگیز نواندیشان دینی را متهم کرد که تکلیف‌شان با برابری کامل زن و مرد روشن نیست. به گفته او به دلیل فقدان مواضع شفاف میان نواندیشان دینی، فعالان زن از آنها ناامید شده اند. وی گفت نهاد نواندیشی دینی مثل بسیاری از نهادهای فکری در ایران حامل رگه‌های بسیار قوی تفکر پدرسالار است به گونه‌ای که در بسیاری موارد از ورود به بحث مسائل زنان طفره می‌رود.

این نشست با این بحث پایان گرفت که یک طیف از فمینیست‌های نزدیک به حکومت و علاقه‌مند به ورود به حاکمیت با نادیده گرفتن نیمه خالی لیوان تلاش می‌کند کاستی‌های را به حاشیه برانند اما فمینیست‌هایی مثل خانم صادقی علاقه‌مند هستند حاشیه‌های کمتر دیده شده را در متن برجسته کنند و سنت‌گرایان و نزدیکان به حاکمیت را در این مورد به چالش بکشند.

درباره همین سمینار گزارش همکار دیگر زمانه سراج‌الدین میردامادی را بشنوید: