Oct 2008

عقلانيت حقوقی

طبق نظريهء کلاسيک حقوق اسلامی، منابع فقهی چهار دسته اند: قرآن، احاديث، قياس، و اجماع. فقيهان مسلمان مدام با اين وظيفه روبرو بوده اند که از متون مقدس برای موارد تازه و بدون سابقه احکام حقوقی بتراشند بدون آنکه اذعان داشته باشند چنين ناسازگاری هايی در واقعيت وجود دارد.

نقش حقوق در گسترش عقلانيت

مغرب زمين يا اروپای غربی پس از آنکه انقلاب حقوقی خود را در قرنهای دوازدهم و سيزدهم از سرگذراند تبديل به زمين به مراتب بکرتری شد (در مقايسه با ساير تمدنها از جمله تمدنهای اسلام و چين) که بتوان در آن بذر نهادهای آزاد و آزاد انديشي را کاشت تا حوزه های خودمختار برای رشـد علم مدرن بارور شوند.

سرچشمه های عقلانيت

تحقيقات کلاسيک در بارهء بروز شکل های متعدد تجربه گرايی عقلی در غرب از يک جهت ناقص است به اين لحاظ که تاريخ فعاليت های تجربی را در علوم عربی ناديده می گيرند. همهء مباحث مربوط به اين حوزه دچار اين کمبود هستند که احکام روشنی را که در مورد منطق علوم تجربی از سوی دانشمندان عرب و مسلمان سالها قبل از رنسانس بيان شده، دست کم در سه علم متفاوت، به حساب نياورده اند.

بررسی تطبيقی عقلانيت در اسلام و غرب

کتاب «برآمدن علم مدرن در دوران آغازين ـ اسلام، چين، و غرب» پژوهشی است مهم در جامعه شناسی دين و جامعه شناسی علم. جامعه شناسی علم به بررسی زمينه های فرهنگی رشد و تحول علوم می پردازد. هدف پژوهش يافتن دلايل پيدايش و توسعهء عقلانيت غربی و متعاقب آن گسترش علوم مدرن در غرب است. روش پژوهش، بررسی تطبيقی بسترفرهنگی رشد عقلانيت در تمدنهای مختلف است. بستر فرهنگی در برگيرندهء حيطه های فکری فلسفی، دينی، حقوقی، و نيز نهادهای مربوط به آنها نظير حوزه ها، مدرسه ها، کالج ها و دانشگاهها است.