آیا خواسته‌های همه تامین شده است؟

اردوان روزبه

گزارش حواشی سفر خاتمی به مشهد را از اینجا بشنوید.

دیدار سید محمد خاتمی با مردم مشهد (عکس: مهدی بلوریان، زمانه)

سفر خاتمی به مشهد در شرایطی صورت گرفت که گروه‌های اصلاح‌طلب تلاش داشتند بیشترین بهره را از آن داشته باشند. در این سفر که بنا بر برنامه‌ریزی بنیاد باران و شخص حسن رسولی، استاندار سابق خراسان به همراهی احزاب اصلاح‌طلب انجام پذیرفت، حجم بسیار بالایی از دیدارهای عمومی و خصوصی ترتیب داده شد. به نحوی که در دو روز، چندین گروه از احزاب مختلف به دیدار خاتمی شتافتند.

البته این سفر را فاطمه رجبی، همسر سخنگوی دولت، هزینه گزاف و بی‌محتوایی برای خاتمی خوانده و چنین توصیف می‌کند که: «غرب و اصلاح‌طلبی آواره و خانه به دوش، پس از ناکامی در سفرهای خارجی محمد خاتمی، این بار سفرهای داخلی را امتحان می‌کند. سفرهایی با هزینه‌های گزاف و محتوایی تهی.»

دیدار سید محمد خاتمی با مردم مشهد (عکس: مهدی بلوریان، زمانه)

سفر خاتمی مقارن شد با سفر احمدی‌نژاد به اردبیل، روزنامه‌ی جمهوری اسلامی نیز در توصیف سفر رییس‌جمهوری به اردبیل، انگار در تقابل نوشته خانم رجبی، اشاره می‌کند:

من برای رسیدن به پاسخ این سؤال با چند عنصر حزبی و فعال سیاسی صحبت کردم. ناصر آملی سخنگوی حزب مشارکت خراسان رضوی و فعال سیاسی است. این سفر را او چنین ارزیابی می‌کند:

«به نظر من این سفر خیلی موفق بود. یعنی فراتر از پیش‌بینی‌های ما بود، یعنی فکر نمی‌کردیم ‌که مردم عادی هم در این صحنه‌ها حاضر بشوند و با این شکل توده‌های مردم هم استقبال کنند. نکته‌ی بسیار مهم دیگری که در این سفر برای من جالب توجه بود، این است که جریان‌های راست میانه‌ هم به آقای خاتمی اقبال نشان دادند. یعنی بر خلاف نظر ما، آستان قدس رضوی هم همکاری کرد.»

آقای آملی، به نظر شما تمام گروه‌های اصلاح‌طلب به محوریت ایشان معتقدند؟

بله. ۹۰ درصد این گروه‌ها معتقدند که ایشان این محوریت را بپذیرند.

فکر می‌کنید منظور از این محوریت خاتمی، حضور رسمی او در عرصه سیاست، باشد؟

این می‌تواند که شروعی دوباره باشد. ولی اطلاعاتی که به ما رسیده حاکی از آن است که ایشان مجدد مایل به حضور در قوه مجریه یا قوای دیگر نیست. اما باید آستانه تحمل ایشان را بسنجیم. اگر شرایط کشور طوری شود که ایشان فکر کنند در صورت نیامدن، آسیبی جدی به نظم یا کشور وارد می‌شود، دوباره برمی‌گردند ...

دیدار سید محمد خاتمی با مردم مشهد (عکس: مهدی بلوریان، زمانه)

محمد رضا ایلدرآبادی، عضو شورای مرکزی حامیان جوان دولت اسلامی است. او هدف این سفر را ظهور دوباره‌ی انتخاباتی سید محمد خاتمی می‌داند.

«این تبلیغات، اعم از اس‌ام‌اس و بیلبوردهای تبلیغاتی و دیگر مراسم، نشان می‌دهد که هدف آن‌ها، هدفی انتخاباتی است. آقای خاتمی در این دو سال صبر کرد تا خاطرات تلخ از ذهن مردم پاک شود و به نظر من، هنوز این خاطرات پاک نشده که در این هشت سال به مردم چه گذشته و چه قول‌هایی داده شد و عمل نشد. او دوباره می‌خواهد روحی تازه به بدنه اصلاحات بدهد که باز هم به نظر من اصلاحات فراموش شده است.»

فکر می‌کنید که آقای خاتمی برای آماده‌سازی اذهان برای حضور دوباره سیاسی وارد شده یا هدفش هم‌گرایی بین نیروهای اصلاح‌طلب است؟

به نظر من ایشان اول برای انتخابات مجلس و بعد هم برای ریاست جمهوری جلو آمده است.

اما او در کنار اصول‌گرا هم حاضر شد. از جمله این‌که وی میهمان آقای طبسی بود. فکر می‌کنید که او برای هم‌گرایی بین این گروه‌ها که به روایتی جمع اضداد بودند، تلاش می‌کند یا هدف اتحاد ملی است؟

آقای طبسی نماینده ولی فقیه هستند و چون آقای خاتمی رییس‌جمهور بودند با ایشان دیدار کردند. همین.

فکر می‌کنید اصلاح‌طلبان در این دور چه می‌کنند؟

آن‌ها در هشت سال کاری نکردند و در مجلس ششم هم فقط دعوا بود. نتوانستند برای مردم مشهد کاری انجام دهند، مردم هم این خاطره در ذهنشان است و هنوز فراموش نشده. مگر این‌که بخواهند با اسم و لیبل جداگانه‌ای عمل کنند. در شورای شهر هم دیدیم که اقدامی نتوانستند انجام دهند...

دیدار سید محمد خاتمی با مردم مشهد (عکس: مهدی بلوریان، زمانه)

علی ظفرزاده، نمانده دور ششم مجلس شورای اسلامی و دبیر کل جمعیت تولیدگران ایران، مؤثر بودن این سفر را تأیید می‌کند و اشاره می‌کند:

«به نظر من سفر شخصیت برجسته‌ای مثل آقای خاتمی در فضای سرد و سنگین سیاسی، در شرایطی که فشار زیادی به دولت‌های قبل و اصلاح‌طلبان از طرف دولت نهم و رسانه‌های وابسته به دولت وارد می‌شود و آن‌ها دائماً به دنبال سیاه‌نمایی برای عملکرد نظام بعد از انقلاب و پیش از خود هستند، بسیار مؤثر بود و تمام گروه‌های سیاسی اصلاح‌طلب، یک‌پارچه حضور یافتند.

استقبال بی‌نظیری که مردم، دانشجویان، خانواده‌ی شهدا، همه حضور داشتند. دیدید که سالن مملو از جمعیت بود و حتی مردم در خیابان ایستاده بودند؛ آن هم در شرایطی که امکان اطلاع‌رسانی وجود نداشت. به خصوص که جناب آقای واعظ طبسی، نماینده ولی فقیه، هم از ایشان دیدار کردند و امکاناتی اعم از محل ملاقات و محل اقامت را در اختیارشان گذاشتند.

با توجه به میهمان شدن آقای خاتمی نزد آقای طبسی و دیدار با علم‌الهدی، فکر می‌کنید که بدون در نظر گرفتن مسائل سیاسی، آقای خاتمی به دنبال یک جبهه متحد است؟

آقای خاتمی یک چهره ملی است و به دنبال همان اعتمادسازی ملی است. یعنی این‌که کسی خودش را آزادانه به مردم معرفی کند و مردم هم آزاد باشند که به هر کس خواستند، رأی دهند و این یکی از ساز و کارهای حقوق شهروندی است. اگر ما انتخابات آزاد نداشته باشیم، در واقع انسجام ملی مفهومی پیدا نمی‌کند. لذا، ایشان بیشتر به دنبال اتحاد و انسجام ملی هستند.

یعنی می‌فرمایید که او به دنبال ایجاد شکاف در بین اصول‌گرایان نیست؟

اصلاً و ابداً. ایشان به دنبال حقوق مردم هستند.

اما بعضی از اصلاح‌طلبان و مدیران سابق آقای خاتمی، معتقدند که در این سفر به بازی گرفته نشدند...

این گونه مسائل به نظر من بحث حاشیه‌ای خواهد بود.

شما صحبت‌های اخیر خانم فاطمه رجبی را شنیده‌اید؟

به نظر من ایشان بیمار است و من اصلاً به ایشان توجهی نمی‌کنم. بیماری که از طرف گروه‌های سیاسی و مخصوصاً گروه‌های وابسته به دولت، تحریک می‌شود...

دیدار سید محمد خاتمی با مردم مشهد (عکس: مهدی بلوریان، زمانه)



یکی دیگر از کسانی که به بهانه‌ی این سفر، به پرسش من که «هدف خاتمی از این سفر چه بوده است؟» پاسخ می‌دهد، حمید عزیزی، عضو مرکزی شورای جوانان عدالت‌خواه خراسان رضوی است:

«فکر می‌کنم که این یک فرصت و غنیمت برای تمام گروه‌ها در ایران اسلامی است، برای ورود به عرصه‌های مختلف. ما به خاطر مسائل بین‌المللی، انتخابات حساسی را پیش رو داریم و در این انتخابات حساس باید خیلی چیزها را ثابت کنیم.

بنابراین، حضور آقای خاتمی بنا بر برداشت بعضی‌ها هر چند با اهداف خطی و حزبی شاید باشد، اما ضمن این‌که ما در این باره نظر عزیزان را تأیید می‌کنیم، به طور کلی این سفر را به فال نیک می‌گیریم. البته در مورد جزئیاتش باید عرض کنم که ما دوست داشتیم استراتژی بهتری را برای هدف، دوستان ایشان در پیش می‌گرفتند.

انتظار داشتیم در طول این دو سه سالی که از انتخابات می‌گذرد، غیرمنفعل نمی‌بودند و بیشتر در صحنه حضور داشتند و کمک می‌گردند و شاید از مردم جدا نمی‌افتادند تا این شائبه را به وجود نیاورد که حال که انتخابی پیش رو است، دوستان فعال شده‌اند و دنبال مسائل حزبی و منافع هستند.»

دیدار سید محمد خاتمی با مردم مشهد (عکس: مهدی بلوریان، زمانه)

خاتمی در این سفر به روایتی هم با اصول‌گرایان وارد صحبت شد و هم از اصلاح‌طلبان. ایشان به دنبال هم‌گرایی بین این گروه‌ها هستند یا این‌که فکر می کنید گروه‌ها قبلاً به این فکر افتاده بودند؟

من حرف شما را تایید نمی‌کنم. شما به صرف این‌که امنیت برگزاری مراسم را بعضی از مراجع و ارگان‌های خاص به عهده گرفته بودند، چنین قضاوتی می‌کنید. ولی آن‌ها وظیفه‌شان را انجام دادند و مصالحی وجود دارد که باید رعایت کنند. این‌که می فرمایید از هر دو طیف اصول‌گرا و اصلاح‌طلب در این مراسم بودند، این را هم تأیید نمی‌کنم.

شما میزبانی آقای طبسی را نشانه خاصی نمی‌دانید؟

بعضی از شخصیت‌ها وجود دارند که به همه تعلق دارند. این‌ها تمام فرزندان این ملت را از هر قشری که باشند، سعی می‌کنند که حمایت و گاهی هم هدایت کنند. قبول دارید که در یک خانواده، یک پدر به دنبال تربیت و هدایت تمام فرزندانش است.

دیدار آقای علم‌الهدی، امام جمعه مشهد چه طور؟

سبقه تاریخی و انقلابی نشان داده که ایشان هم چنین شخصیتی دارند...

دیدار سید محمد خاتمی با مردم مشهد (عکس: مهدی بلوریان، زمانه)

جوادی حصار، فعال سیاسی و رییس حزب اعتماد ملی خراسان هم، این سفر را تأمین‌کننده نظر اصلاح‌طلبان می داند:

سفر آقای سید محمد خاتمی به خراسان رضوی، به دعوت مجموعه اصلاح‌طلبان خراسانی، تحت عنوان شورای هماهنگی اصلاح‌طلبان، به نحوی صورت گرفت که نیازهای عمده اصلاح‌طلبان و بخش عمده‌ی مطالبات آن‌ها را برآورده کرد.

دقیقاً روزهای قبل از دوم خرداد ۷۶ را که ایشان در اردیبهشت ۷۶ به مشهد آمده بودند، برایم تداعی می‌شد. تصور من این است که ایشان همان طور که از صحبت‌هایشان بر می‌آمد، در این مقطع زمانی، بیشتر برای ایجاد همدلی و هماهنگی بین نیروهای اصلاح‌طلب حرکت می‌کردند تا این‌که بخواهند حضور خودشان را برای فعالیت در یکی از قوا ارزیابی کنند.

شما الان در گروه‌های اصول‌گرا در استان، شکافی می بینید؟

طبیعتاً بین آن‌ها هم شکاف‌های جدی وجود دارد. از جمله این‌که بخش قابل توجهی از آن‌ها به اصول‌گرایان اصلاح‌طلب تبدیل شده‌اند. در این جریان مواضع جناب آقای طبسی کاملاً مثال‌زدنی است. ایشان در انتخابات خبرگان رهبری کاندیدای حزب اعتماد ملی و اصلاح‌طلب بودند که پذیرفتند و مهم‌تر از آن، در موضع انتقادی که در برخی از جریانات نشان ابراز کردند، باعث شد که نظراتی را ابراز کنند که با گذشته‌شان کاملاً مغایرت داشت و در مجموع مواضع اخیر ایشان و خصوصاً اظهار نظر در مورد اصلاح‌طلبان، که اصول‌گرایان و اصلاح‌طلبان مثل هم هستند و باید در نظام با هم باشند، نشان می‌دهد که در جریانات اصولگرا به طور طبیعی تحولاتی اتفاق می‌افتد.

دیدار سید محمد خاتمی با مردم مشهد (عکس: مهدی بلوریان، زمانه)

بعضی از مدیران سابق استان در دوران آقای خاتمی و برخی از اصلاح‌طلبان، معتقدند که در این سفر خواسته‌هایشان تأمین نشده است. به نوعی اگر بخواهم صریح بگویم، به بازی گرفته نشدند ...

در جریان اصلاح‌طلب از گذشته تا کنون، همچنان نیروهایی بودند که وسعت دید کمتری داشتند و افق نگاهشان محدود بوده و همچنین از سعه صدر کمتری برخوردار بودند. اگر قرار بود که کار به دست چنین آدم‌هایی رقم بخورد، قطعاً اتفاقات ناخوشایندی رخ می‌داد و دیگر دوستان، کمتر از این که هستند، به بازی گرفته می‌شدند. اما این را نباید نادیده گرفت که بی‌توجهی باعث شده که بخشی از نیروها، آن‌طور که باید و شاید راضی باشند.