سناریوی حمله نظامی به ایران و پیامدهای آن

برگردان و تلخیص: بنفشه سرتیپی

در شرایطی که موضوع عراق و جنگ با تروریسم همچنان در رأس گفت‌وگوهای بین‌المللی قرار دارد، احتمال حمله به تأسیسات هسته‌ای ایران هرگز جز موضوعات مجادله‌انگیز اصلی در آمریکا نبوده است.

اگر چه گزارش‌ها حاکی است که دولت بوش این گزینه را با جدیت بررسی می‌کند، اما تصمیم گرفته فعلاً آن را به تأخیر اندازد. با این حال به نظر می‌رسد برنامه‌ریزی‌ها و لفاظی‌های شدید‌اللحن در مورد حمله به ایران کمی افزایش داشته است.

ظاهراً برخی از مقامات اسراییل مثل آن‌چه در ژوئن ۱۹۸۱ در مورد رآکتور هسته‌ای عراق صورت گرفت، با جدیت موضوع حمله پیش‌دستانه به ایران را دنبال می‌کنند.

اگر قرار باشد اسراییل تصمیم بگیرد به تنهایی وارد عمل شود و به تأسیسات هسته‌ای ایران حمله کند، در مقایسه با رآکتور اوسیراک عراق که هفتم ژوئن ۱۹۸۱ نیروی هوایی اسراییل در یک حمله هوایی غافلگیر‌کننده آن را بمباران کرد، با چالش بزرگ‌تری مواجه خواهد شد؛ چرا که نطنز، بوشهر و اراک نسبت به اوسیراک در فاصله دورتری از اسراییل واقع شده‌اند و فاصله چند صد کیلومتری این تأسیسات از یکدیگر نیز موضوع حمله هم‌زمان به آن‌ها را مشکل‌تر می‌کند.

یک تحلیل‌گر اسراییلی می‌گوید که حمله پیش‌دستانه به مراکز هسته‌ای و موشکی ایران غامض و گیج‌کننده است، چرا که این اهداف بسیار دور، متعدد، پراکنده و تحت حفاظت شدیدی هستند و برخی از آن‌ها در مراکز زیر زمینی عمیقی قرار دارند.

به علاوه بعید است که اسراییل بتواند برای عبور از حریم هوایی کشورهای ترکیه، عربستان یا اردن و رسیدن به ایران از دولت‌های این کشورها اجازه بگیرد.

به دلیل مخالفت‌های گسترده داخلی ترکیه، با وجود مشوق‌های مالی بسیار آمریکا به این کشور، آنکارا اجازه نداد ایالات متحده از خاکش برای حمله به عراق استفاده کند. حالا هم بسیار مشکل است که دولت ترکیه بتواند همکاری با اسراییل را برای حمله به یک کشور اسلامی دیگر توجیه کند.

دولت عربستان سعودی هم به شدت درگیر کشمکش با عناصر جهادی داخلی است که خاندان سعودی را نوکران غرب و کافر می‌دانند. در چنین شرایطی بسیار خطرناک است که سعودی‌ها به اسراییل اجازه دهند از حریم هوایی این کشور برای حمله به ایران استفاده کند؛ چرا که ممکن است به بی‌ثباتی بیشتر اوضاع امنیتی عربستان سعودی بینجامد.

رژیم اردن نیز در وضعیت مشابهی قرار دارد؛ هر چند که امان معمولاً با اسراییل همکاری بیشتری داشته است، اما اگر اسراییل از حریم هوایی اردن برای حمله به ایران استفاده کند، باید از حریم هوایی عراق نیز عبور کند که تحت کنترل آمریکاست. موافقت احتمالی آمریکا با عبور جنگنده‌های اسراییلی از عراق به مثابه هم‌دستی کاخ سفید در این حمله خواهد بود.

سناریوی احتمالی دیگر این است که نیروهای آمریکا با انواع مهمات هدایت شونده‌ای که در اختیار دارند، به تأسیسات هسته‌ای ایران حمله کنند. با این حال به سختی می‌توان برآورد کرد که تأسیسات هسته‌ای ایران در چنین حمله‌ای تا چه اندازه خسارت خواهد دید.

بخش عمده‌ای از این تأسیسات در زیر زمین واقع شده‌اند تا در برابر هرگونه حمله در امان باشند. در ضمن ایران سامانه‌های دفاع موشکی پیشرفته‌ای از روسیه خریداری و در اطراف این مراکز دایر کرده است.

از سوی دیگر به نظر می‌رسد بر خلاف باور عموم مردم، تأثیر چنین حمله‌ای بر برنامه هسته‌ای ایران تأثیری در کاهش جاه‌طلبی‌های هسته‌ای ایران نداشته باشد؛ همان طوری که در مورد عراق نداشت و اگر چه به صورت موقت، توانمندی‌های این کشور را به تأخیر انداخت، ولی تمایل صدام را برای داشتن زرادخانه هسته‌ای دوچندان کرد.

در مورد ایران دلیلی ندارد که باور داشت حمله به تأسیسات هسته‌ای این کشور در بوشهر، اراک و نطنز پیامدهای دیگری غیر از اوسیراک عراق به دنبال خواهد داشت. حمله پیش‌دستانه آمریکا یا اسراییل به ایران، به این کشور انگیزه و توجیه کافی خواهد داد تا یک برنامه هسته‌ای بازدارنده کاملاً مخفیانه را بدون این که دردسر بازرسی‌های آژانس را داشته باشد، در پیش بگیرد.

نه تنها مردم ایران، بلکه احتمالاً بیشتر کشورهای جامعه بین‌الملل هم به چنین حمله‌ای به دیده اقدام تجاوز‌کارانه نگاه خواهند کرد و تنها ثمره آن، تضعیف ائتلاف دیپلماتیکی است که در حال حاضر علیه ایران وجود دارد.

حفاظت نظامی از اطراف نیروگاه اتمی نطنز

مشکل‌سازترین جنبه چنین سناریویی آن است که ایران، بر خلاف عراق سال ۱۹۸۱، در زمینه فن‌آوری هسته‌ای به هیچ کشوری وابسته نیست و مواد خام مورد نیاز و بیشتر طرح‌ها و فنون لازم را برای ادامه برنامه تسلیحات هسته‌ای خود در اختیار دارد.

از سوی دیگر ایران در یزد، معادن اورانیوم و کارخانه‌هایی برای تولید کیک زرد و تبدیل اورانیوم به گاز هگزافلورید اورانیوم دارد که حتی اگر تأسیسات نطنز، اراک و بوشهر در حمله پیش‌دستانه منهدم شوند، احتمالا تجهیزات یدکی دیگری وجود دارد که می‌توان آن‌ها را فعال کرد.

در صورت حمله پیش‌دستانه به تأسیسات هسته‌ای ایران، ممکن است این کشور به صورت توجیه‌پذیری ادعا کند که به منظور دفاع در برابر تجاوز خارجی و محافظت از تمامیت ارضی خود، تسلیحات هسته‌ای در اختیار دارد و بالطبع در چنین شرایطی اعلام خواهند کرد که می‌خواهد از پیمان منع گسترش هسته‌ای خارج شود و روند کنونی تحرکات بین‌المللی را تغییر دهد.

در صورت خروج ایران از ان‌پی‌تی و گسترش وسعت برنامه هسته‌ای خود، این کشور قادر خواهد بود سانتریفوژهای غنی‌سازی بیشتری تولید، نصب و راه‌اندازی کند و غنی‌سازی اورانیوم را سرعت بخشد. به محض این‌که اورانیوم غنی‌شده کافی تهیه شد، به آسانی می‌توان کار طراحی اولیه کلاهک هسته‌ای ساده را به پایان رساند.

از سوی دیگر با توجه به نبود بازرسی‌های سرزده یا خطر تحریم‌های شورای امنیت، تنها راه برای جلوگیری از دستیابی ایران به توانمندی ساخت تسلیحات هسته‌ای، اشغال این کشور خواهد بود؛ احتمالی که با توجه به مشکلات فعلی آمریکا در کشور کوچک‌تر و ضعیف‌تری مثل عراق بسیار بعید است.

در همین حال حمله به تأسیسات هسته‌ای ایران، این قابلیت بالقوه را دارد که بین آمریکا و روسیه بحرانی دیپلماتیک پدید آورد. فدراسیون روسیه نه تنها مهم‌ترین تامین‌کننده فناوری و آموزش هسته‌ای ایران بوده، بلکه گفته می‌شود صدها دانشمند و کارشناس روس در حال حاضر سرگرم کار در بوشهر هستند.

حمله پیش‌دستانه به بوشهر ممکن است به کشته ‌شدن شمار زیادی از کارکنان ایرانی و روس این مرکز منجر شود. بروز بحران دیپلماتیک نه تنها بر روابط تجاری روسیه و آمریکا، بلکه بر همکاری دو طرف در مورد مسایل بین‌المللی از جمله جنگ با تروریسم تأثیر بسیاری بدی خواهد داشت.

از دیگر سو، حمله به تأسیسات هسته‌ای ایران که بسیاری از مردم این کشور به آن به عنوان نماد غرور ملی می‌نگرند، به مقامات ایران توجیه کافی خواهد داد تا سرکوب ناراضیان و میانه‌روها را تشدید و آن‌ها را عناصر قدرت‌های خارجی توصیف کنند.

همین طور نیروهای مخالف داخلی ممکن است از بیم سرکوب احتمالی، به اکثریت تندروی حاکم بر مجلس این کشور بپیوندند و از درخواست و اعتراضات خود برای اصلاحات دست بردارند.

موشک شهاب سه

اطلاعات موجود حاکی است که ایران در حال حاضر بیش از ۵۰۰ موشک بالستیک شهاب دارد که با استفاده از آن‌ها می‌تواند پایگاه‌های آمریکا را در عمان، قطر، کویت و عراق هدف قرار دهد. گفته می‌شود شهرها و پایگاه‌های اسراییل هم در تیررس موشک‌های شهاب سه ایران قرار دارند. نباید قدرت تخریبی موشک‌های بالستیک ایران را دست کم گرفت.

حمله به ایران می‌تواند میل ایرانی‌ها را به انتقام‌گیری از نیروهای آمریکایی در عراق را هم بیشتر کند. ممکن است نیروهای سپاه پاسداران با عبور از مرز عراق، جنگ چریکی گسترده‌ای را علیه آمریکا در عراق راه بیندازند.

عناصر اطلاعاتی ایران که هم‌اینک به تعداد زیاد در عراق فعالیت می‌کنند، احتمالا شیعیانً را به درگیری با نیروهای آمریکایی تحریک خواهند کرد و به سرعت قیامی همگانی را علیه نیروهای تحت امر ایالات متحده در عراق به راه خواهند انداخت.

متحدان ایران در عراق بیشتر گروه‌های شیعه هستند که قبل از هر چیز به علت مشترکات مذهبی، فرهنگی و ریشه‌های تاریخی، ارتباطات قابل توجهی با ایران دارند. بسیاری از شخصیت‌ها و سازمان‌های معروف شیعه عراق، ریشه‌ها و علایق عمیقی در ایران دارند.

نتیجه این که حمله احتمالی به تأسیسات هسته‌ای ایران سناریویی شبیه تجربه اسراییل در لبنان را در پی خواهد داشت؛ یعنی عملیات نظامی موفقیت‌آمیز اولیه آمریکا یا اسراییل در برابر ایران، جنگی طولانی و بسیار خونین را به دنبال خواهد داشت.

این جنگ، عراق را بی‌ثبات خواهد کرد و ممکن است به رویارویی تمام عیار شیعیان عراق با نظامیان آمریکایی بینجامد. چنین سناریویی می‌تواند در درازمدت به فاجعه‌ای علیه منافع آمریکا در عراق و خاورمیانه منجر شود.