تحولات رسانه ای

«نوکیا زیمنس تنها نیست»

نیک آهنگ کوثر: در روزهای بعد از انتخابات، انتشار خبری در روزنامه وال‌ستریت جورنال باعث نگرانی بسیاری از استفاده کنندگان از تلفن همراه در ایران شد. در سال ۲۰۰۸، قرار داد مشترک شرکت‌ نوکیا زیمنس با ایران این امکان را به دستگاه‌های مخابراتی و امنیتی می‌داد که پیام‌ها را مهار و شنود کنند. انتشار این خبر باعث شد که در فضای وبلاگستان و شبکه‌های اجتماعی آنلاین، بسیاری سخن از تحریم محصولات نوکیا در ایران بزنند. در این ارتباط با کریس رودز، خبرنگار وال‌ستریت جورنال در حوزه ایران گفت وگو کرده ام.

«دولت حق تعیین روزنامه‌نگار ندارد»

نیک آهنگ کوثر: در روزهای اخیر بحث تصویب آیین‌نامه کار حرفه‌ای روزنامه‌نگاری تا پایان اسفند ماه در هیات دولت نقل محافل خبری ایران بوده است. در همین زمینه با رضا معینی مسوول بخش فارسی گزارشگران بدون مرز گفت‌ و‌ گو کرده‌ام و از او پرسیده ام که: اگر دولت وارد این مقوله شود آیا استقلال روزنامه‌نگاران از بین نخواهد رفت و اینکه صدور کارت منوط به تایید یک دستگاه دولتی باشد منجر به دولتی شدن روزنامه‌نگاران نخواهد شد؟

دیجیتال شدن یا نشدن، مسأله این است

امید حبیبی‌نیا: سالی که چند روزی است آن را پشت سر گذاشته‌ایم در عرصه‌ی ارتباطات و رسانه‌ها، سالی سرشار از وقایع و رخدادهای مهم بود در این مرور به برخی از مهم‌ترین این رخدادها در سال ۲۰۰۸ نگاهی می‌اندازیم. شاید مهم‌ترین نقطه عطف سال گذشته، انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در عرصه رسانه‌ها بود. شرکت اپل در سال ۲۰۰۸ به موفقیت‌های چشمگیری دست یافت. پس از اپل، فایرفاکس راوی دومین خبر بد برای مایکروسافت بود.

شکوفایی وبلاگ‌نویسی در ایران با وجود ممنوعیت‌ها

بی‌بی‌سی، ترجمه‌ی فرهاد امیرمنش‌: علی‌رغم افتخار حکومت ایران به فیلترینگ پنج میلیون تارنما، ایران یکی از پویاترین جوامع وبلاگ‌نویس در جهان را دارد. جان لِین، خبرنگار بی‌بی‌سی در تهران یک روز را با وبلاگ‌نویس‌ها گذرانده تا انگیزه‌های آن‌ها را دریابد. در زمانی که بیشتر رسانه‌های رسمی توسط دولت یا محافظه‌کاران تندرو کنترل می‌شود، اینترنت تبدیل به کانال مورد علاقه ایجاد ارتباط برای نسل جوان تحصیل‌کرده و کنجکاو ایران شده‌ است.

فروش آدمک‌های رییس‌جمهور فرانسه و شکایت سارکوزی

رسانه‌های فرانسوی، از شکایت رییس‌جمهور فرانسه،‌ نیکولا سارکوزی از انتشاراتی ‌‌«ب و ک» به سبب پخش آدمک‌های وی خبر داده‌اند. آقای سارکوزی به عنوان شخص حقیقی، از این انتشارات برای «زیر پا گذاشتن حق پخش تصویر» خود شکایت کرده است. وکیل آقای سارکوزی خواستار جمع‌آوری این عروسک‌ها از بازار فروش و جریمه ۱۰۰۰ یورو در ازای هر ارتکاب جرم از این انتشارات شده است. وکیل آقای سارکوزی، بابت ضرر و زیان معنوی از انتشارات «تیر پرود» مبلغ یک یورو را مطالبه کرده است تا با اثبات خسارت معنوی، جنبه‌ی نمادین شکایت و عدم مطالبه‌ی مادی را ثابت کند.

«وضع روزنامه‌نگاران در همه دولت‌ها همین است»

معصومه ناصری: روزنامه دولتی «ایران»، روزنامه‏ای است که با دست به دست شدن قدرت بین جناح‏های سیاسی و تغییر کابینه، تحریریه‏اش هم تغییر می‏کند و منش سیاسی‏اش متفاوت می‏شود. از آغاز به کار دولت آقای احمدی‏نژاد، خبرهای متعددی از تغییرات در تحریریه این روزنامه منتشر می‏شد. این‌بار به سراغ جلال برزگر رفتم، تا ببینم امنیت شغلی که بقیه همکاران‌اش در روزنامه‏های دیگر، از آن صحبت می‏کنند، در این روزنامه برقرار است.

«در ایران روزنامه مستقل نداریم»

معصومه ناصری: روزنامه‌نگاران ایرانی در طول سال‌ها خودشان را بخشی از جبهه مبارزه برای اصلا‌ح‌طلبی در ایران می‌دیده‌اند. برای همین همیشه در مقابل مشکلات صنفی سکوت کرده‌اند یا اعتراضات‌شان در حد یک تحصن درون سازمانی باقی مانده است. در سال‌های اخیر اما در مواردی این سکوت شکسته شده است. نیلوفر محبعلی روزنامه‌نگاری است که همین راه را رفته و از کارفرمای خود به دادگاه کار شکایت کرده است. در همین رابطه با نیلوفر محبعلی گفت و گو کردم.

«مدیران روزنامه‌ها، سرمایه‌گذاران زالو‌صفت نیستند»

معصومه ناصری: انجمن صنفی روزنامه‌نگاران به عنوان نهادی صنفی که وظیفه حمایت از روزنامه‌نگاران را دارد تعریف شده است. اما در سال‌های اخیر، خود این انجمن متهم به سیاسی‌کاری شده و حتی موجودیتش تا مرز نابودی رفته است. برای پیگیری بحث حقوق صنفی روزنامه‌نگاران به سراغ بدرالسادات مفیدی، دبیر انجمن صنفی رفتم تا از کم و کیف اقدامات این انجمن برای دفاع از حقوق روزنامه‌نگاران بپرسم.

«این در همیشه بر این پاشنه نخواهد چرخید»

معصومه ناصری: روزنامه‌نگاری در همه جای جهان شغل سخت و زیان‌آوری است. اما روزنامه‌نگاران ایرانی جدای از تحمل فشارهای ناشی از سانسور و عدم آزادی دسترسی به اطلاعات و برخوردهای امنیتی، این روزها با مشکلات صنفی هم دست و پنجه نرم می‌کنند. فرزانه روستایی، روزنامه‌نگاری که در دوران‌ مختلف هم‌چنان به کار روزنامه‌نگاری ادامه می‌دهد و هم‌اکنون در روزنامه اعتماد دبیر گروه بین‌الملل است، می‌گوید این مشکلات فقط روزنامه‌نگاران شاغل در روزنامه‌های خصوصی را آزار می‌دهد؛ وگرنه روزنامه‌های دیگر به جریان «کر» کمک‌ها و حمایت‌های دولتی متصل هستند و امنیت شغلی‌شان برقرار است.

«حاکمیت، دشمن مشترک روزنامه‌نگار و کارفرماست»

معصومه ناصری: مشکلات صنفی و عدم دریافت به موقع حقوق ماهانه یکی از موضوعات گفت و گوی روزنامه‌نگارانی است که در روزنامه‌های موسوم به اصلاح‌طلب قلم می‌زنند. روزی که با آرش حسن‌نیا، دبیر گروه اقتصادی روزنامه کارگزاران گفت و گو می‌کردم موفق شده بود حقوق دو ماه قبل خود را با تأخیر دریافت کند و هنوز حقوق یک ماه دیگرش را طلبکار بود

«به روزنامه‌نگاران منتقد سخت می‌گذرد»

معصومه ناصری: هفته گذشته تعدادی از روزنامه‌نگاران عضو تحریریه روزنامه سرمایه در اعتراض به آن‌چه «مشکلات صنفی» عنوان می‌کردند، از این روزنامه استعفا دادند. فریده غائب یکی از جمله این روزنامه‌نگاران است. او می‌گوید: «‌فضای روزنامه‌نگاری ایران به لحاظ روابط انسانی خیلی بد شده‌‌ است. هم‌چنین نگاه از بالا به پایین مدیران روزنامه‌ها، فضای بسیار بدی ایجاد کرده است. به‌ویژه به خبرنگاران و روزنامه‌نگارانی که یک مقدار منتقد باشند، خیلی سخت می‌گذرد.»

«مشکل خبرنگاران ایران، آزادی بیان است»

مینو صابری: هم زمان با روز خبرنگار، فرهنگ‌سرای بانو و مدیریت وب‌گاه پرشین‌بلاگ «نشست زن و رسانه، بزرگداشت روز خبرنگار» را برگزار کرد. معصومه ابتکار، عضو شورای شهر تهران در سخنرانی خود گفت: «در روزگار فعلی خبرنگاران و مسئولان رسانه در شرایط مطلوبی قرار ندارند؛ به گونه‌ای که حتی خبرنگاران برای صحبت درباره‌ی محیط زیست و مسائل پیرامون آن محدودیت دارند. وقتی با موضوعی مثل محیط زیست این‌گونه برخورد می‌شود، وای به حال این‌که بخواهند درباره‌ی سیاست و مسائل اجتماعی صحبت کنند.»

همه فیلم‌های یک رییس‌جمهور

‌مسیح علی‌نژاد: در تمام این خاطره‌گویی‌ها و روایت‌گری‌های احمدی‌نژاد از نیویورک و کلمبیا و عراق و دختر اسپانیولی دوساله و دانشمند هسته‌ای شانزده ساله و ماجرای دزدین او در بغداد؛ نقش مشاوران ایشان چیست و تا چه اندازه به جای مدح رییس، مدد به رفیق رسانده‌اند تا‌ با پیرایش و گاه ویرایش کلام، زبانی فاخر را برای راوی این خاطرات برگزینند تا جهانی حیرت نکند از این‌که این همه، مار و افعی و بزغاله در سخنان رییس جمهور یعنی چه و چرا شخص دوم یک کشور، به جای بازگو کردن دستاورد سفر و سخنان کلیدی طرفین این سفرها، از سخنان یک راننده و دختر دوساله ‌کوچک به وجد می‌آید ‌و آن را برای علما و روحانیون بزرگ یک کشور بازگو می‌کند؟

احمد زیدآبادی: اساسنامه انجمن، دور باطل پدید آورده است

نیک‌آهنگ کوثر: با وجود شرکت ۷۶۴ عضو انجمن صنفی روزنامه‌نگاران ایران در مجمع عمومی، تعداد حاضران به حد نصاب نرسید و انتخابات به دور دوم کشیده شد. احمد زیدآبادی، عضو هیأت مدیره انجمن در گفت و گو با زمانه در این باره می‌گوید: «مشکل این است که اساسنامه انجمن، بدون بررسی دقیق در ابتدای تأسیس انجمن، تصویب شده و این آمده حد نصاب بسیار بالایی گذاشته است. برای این‌که این را تغییر بدهیم، نیاز به یک مجمع عمومی فوق‌العاده داریم که آن خودش باز نیازمند حضور دو سوم اعضا است. عملاً یک دور باطلی پدید آمده که نه می‌شود این اساسنامه را تغییر بدهی و نه می‌شود بر اساس این عمل کنی.»

بهشت روزنامه‌نگاری خاورمیانه

حمیدرضا ابراهیم‌زاده: روزنامه‌نگاران کرد حقوق خوبی دریافت می‌کنند. برای آن‌ها میزان و ترازوی خوب بودن مطالب، حفظ احترام به شخصیت افراد و پرهیز از توهین و افتراست و به جز این خطوط قرمز، هیچ خط رنگی قلم آن‌ها را محدود نمی‌کند. آن‌ها آن‌قدر روزنامه و شبکه تلویزیونی و رادیویی دارند که هر شخصی با هر سلیقه و اعتقادی می‌تواند جایی برای گسترش افکار خود بیابد. اعطای امتیاز روزنامه شرایط سختی ندارد و هیچ روزنامه‌ای توقیف نمی‌گردد و هیچ روزنامه‌نگاری به علت کار خبری راهی زندان نمی‌شود.

مهدی جامی: چتر رسانه‌ای زمانه، رنگارنگ است

نیک‌آهنگ کوثر: در دومين سالگرد آغاز به کار راديو زمانه، يعنی از همان روز اولی که با يک لپ‌تاپ ساده و ضبط صوت، کار را شروع کرديم، دو سال گذشته است. امروز اما امکانات ضبط و پخش اندکی بيشتر شده و کارها روی روال است... البته نسبتاً! يعنی هر روز بهتر از ديروز. با مهدی جامي، مدير راديو زمانه که نمی‌شود درباره تحول راديو حرف نزد. مهدی جامی می‌گوید: «‌ما از روز اول گفتیم که ما رادیوی نسل سوم هستیم؛ یعنی رادیوی عصر دیجیتال که بعد از عصر ترانزیستور بیاید و بعد از عصر لامپی. و این رادیوی عصر دیجیتال، دیگر رادیو به آن معنی سابق نیست. چون آنلاین است؛ چون گوش کردن به آن، غیر‌خطی است و هر وقت دلت خواست می‌توانی به آن گوش بکنی. مثل سابق نیست.»

تعطیلی خبررسانی در روزهای تعطیل

مریم محمدی: چهارشنبه هشتم مرداد ماه، روز عید مبعث در ایران بود. به همین علت تعطیلی رسمی بود و روزنامه‌ها و مطبوعات در کشور منتشر نشدند. اما پنج‌شنبه روز عادی کار است و صاحبان همه‌ی مشاغل باید بر سر کار باشند، اما روزنامه‌ها و مطبوعات ایران هم‌چنان در تعطیلی به‌سر می‌برند و جمعه، به طریق اولی و روش همیشگی. در این مورد با خانم بدرالسادات مفیدی، دبیر انجمن صنفی روزنامه‌نگاران و آقای محمد عطریانفر، روزنامه‌نگار و کسی که سال‌ها مدیر روزنامه همشهری بوده است گفت و گو کردم.

«بی‌اعتمادی لبنانی‌ها به احمدی‌نژاد»

محمد جواد اکبرین، روزنامه‌نگار و تحلیل‌گر سیاسی در لبنان، در گفت و گویی زنده با رادیو زمانه، درباره‌ی بازتاب گفت و گوی شبکه ان.بی.سی. با آقای احمدی‌نژاد در رسانه‌های عربی و به خصوص در لبنان گفت: «لبنانی‌ها عموماً جنگ تابستان ۲۰۰۶ را حاصل تصمیم مشترک دولت ایران و حزب‌الله ـ بعد از ناکامی مذاکرات لاریجانی و سولانا در آن تاریخ ـ می‌دانند و در این‌جا مدت‌هاست که دیگر اعتمادی به ایشان و حرف‌هایش وجود ندارد.»

«طبقه متوسط ایران، هدف شبکه‌ی ام ‌بی‌ سی فارسی»

نیک‌آهنگ کوثر: شبکه MBC به تازگی بخش فارسی خود را راه‌اندازی کرده که بیشتر به سراغ سرگرمی رفته است. فهرست برنامه‌های هفتگی این شبکه را که نگاه کنید همه فیلم‌های سینمایی هالیوودی است که نسبتاً هم کم‌خطر محسوب می‌شوند. با ‌مصطفی قوانلو قاجار و امید حبیبی نیا، روزنامه‌نگار و وبلاگ‌نویس و کارشناس رسانه‌ها درباره‌ی تاثیر این شبکه تلویزیونی صحبت کردم.

۲۰۰ سال تایمز در اینترنت

احمد سمایی: ۲۰۰ سال تاریخ و ۲۰‌ میلیون مقاله و گزارش تحقیقی؛ این‌ها درون‌مایه‌ی آرشیو روزنامه‌ی تایمز هستند که از مدتی پیش در اینترنت قابل دسترسی است. مسئولان تایمز سعی داشته‌اند که در تهیه‌ی این مجموعه نوعی الگو و روش استاندارد برای آرشیوسازی ارائه کنند. روزنامه‌ی تایمز در تاریخ ۲۲۳ ساله‌ی خود به غیر از فاصله‌ی میان دسامبر ۱۹۷۸ تا نوامبر ۱۹۷۹ تقریباً منظم و بی‌وقفه انتشار یافته و از همین رو در شمار قدیمی‌ترین و پابرجاترین نشریات جهان به شمار می‌رود.