فرهنگ و هنر

جشن آغاز بهار در مصر

جشن آغاز بهار در مصر که برخی قدمت آن را تا پنج هزار سال برآورد کرده‌اند از معدود آیین‌های کهن پیشااسلامی است که هنوز هم پس از هزاره‌ها در این کشور برگزار می‌شود. این جشن مطابق گاهشماری کهن قبطیان جشن گرفته می‌شود و جزو تعطیلات رسمی در مصر است. مردم مصر این روز را در طبیعت گذرانده و به خوردن غذاهایی می‌پردازند که در روزگاران پیشین به خدایان مصری در نیایشگاه‌ها تقدیم می‌شده است.

رنگ‌های ایرانی در تقویم زنان

جشنوراه بزرگ «تقویم زنان» در ایتالیا امسال به زنان ایرانی اختصاص یافته و با نمایش ده‌ها اثر از هنرمندان ایرانی مانند پری صابری، رخشان بنی‌اعتماد، مانیا اکبری و فیروزه خسروانی وجوه مختلف زندگی در ایران را به مخاطبان ایتالیایی نشان می‌دهد. وانا وانوچینی، نویسنده و روزنامه‌نگار و از مشاوران جشنواره به زمانه می‌گوید: «خواستیم خلاف تصاویر رایج در مورد ایران، چهره‌های گوناگون و متنوع آن را نیز نشان دهیم. ایران فقط کلاشنیکف و چادر سیاه نیست.» او معتقد است امروز ایران را از طریق صدای زنان ایرانی بهتر می‌توان شناخت.

نگهبانی در برابر فراموشی

عزت‌الله نگهبان که هفته پیش در آمریکا در گذشت، یکی از پیشگامان باستان‌شناسی نوین ایران بود. او علاوه بر بنیان‌گذاری موسسه باستان‌شناسی دانشگاه تهران، کار حفاری در چند نقطه بسیار مهم را نیز بر عهده داشت. کاوش‌های او در تپه زاغه در دشت قزوین، ساختمانی با قدمتی بیش از هفت هزار سال و با دیوارهای پوشیده از نقاشی و شاخ و جمجمه حیوانات را آشکار کرد که به احتمال فراوان یک نیایشگاه بوده است. یافته‌های او در تپه مارلیک در گیلان نیز فصل جدیدی در باستان‌شناسی ایران گشود.

روز جهانی موزه در دنیای مجازی

امسال برای اولین بار یک مناسبت فرهنگی و جهانی در دنیای مجازی «Second Life» یا «زندگی دوم» برگزار می‌شود. شورای بین‌المللی موزه‌ها با همکاری موزه نوآوری «The Tech» این مراسم را در نسخه مجازی این موزه برگزار و از تمام کاربران دعوت کرده است تا ضمن بازدید از آن با موزه‌داران و متخصصان هنر از سراسر دنیا به بحث بنشینند. کاربران خود امکان برپایی نمایشگاه‌های دلخواه را نیز خواهند داشت و نمایشگاه برگزیده‌ی دنیای مجازی مورد تقدیر قرار می‌گیرد.

وقتی مجسمه می افتد

ظهور مجسمه در فضای شهری ایران، اتفاقی بود که به طور گسترده در معماری و شهرسازی دوران پهلوی آغاز شد. اما بخش اعظم آنها جزیی از یک برنامه هنر رسمی و حکومتی بودند و به مجسمه‌های پادشاهان پهلوی اختصاص داشتند. دقت در جزییات این مجسمه‌ها، مانند نوع لباس، حرکات بدن، معماری پایه مجسمه و دیگر عناصر آن، می تواند الگویی برای تحلیل هنر رسمی آن دوران به دست دهد.

تاریخ‌نگاری و منتقدان بومی

منتقدانی که تاریخ‌نگاری غربی را زیر سئوال می‌برند، ابزار آن تاریخ‌نگاری را نیز به پرسش می‌کشند. در دیدگاه آنان باستان شناسی، موزه‌داری و تاریخ هنر ابزارهایی بوده‌اند برای روایتی «اروپا محور» از تاریخ. این منتقدان می‌پرسند: آیا طبقه‌بندی هنرها بر اساس دیدگاه‌های اروپایی (یونانی) می‌تواند تمام اشکال آفرینش و خلاقیت را در فرهنگ‌های مختلف جهان توضیح دهد؟

سیاست‌های فرهنگی در امپراتوری عثمانی

در حالی که در سال ۱۸۸۴ حکومت عثمانی با تصویب قانونی، کلیه آثار تاریخی را متعلق به دولت و خروج آن‌ها را از کشور ممنوع اعلام کرد، در ایران ناصرالدین‌شاه و سپس مظفرالدین‌شاه، حق انحصاری فعالیت‌های باستان‌شناسی را به دولت فرانسه واگذار کردند؛ به شرط آن که فرانسوی‌ها در برابر یافتن اشیاء سیمین و زرین، معادل قیمت آن‌ها را به خزانه پرداخت و اشیاء را با دولت ایران نصف کنند.

مسیحیت و حفاظت از اصالت مادی آثار تاریخی

این اعتقاد مسیحیان که خدا از راه حلول در کالبد مسیح، در یک بازه زمانی خاص، روی زمین و در میان مردمان حضور داشته، در قرون وسطا در نهایت منجر به رسم تقدس آثار مادی و بقایای قدیسین شد. اما بعدها اهمیت حفاظت از ارزش‌های مادی در دگردیسی‌های دوران رنسانس جای خود را به ارزشی سکولار در حفاظت از «جوهر مادی» یک اثر تاریخی - فرهنگی داد.

ادیان و حفاظت از ارزش های تاریخی- فرهنگی: یهودیت

بر خلاف جهان فکری هلنی که تأکید فوق‌العاده‌ای بر زیبایی‌پرستی و ارزش‌های مادی اثر هنری دارد، در یهودیت، ارزش‌ها بیشتر غیرملموس و غیرمادی هستند. یک کنیسه، در درجه اول تا زمانی مکانی است مقدس که متن و کتاب مقدس در آن حضور داشته باشد. تقدس در درجه اول در کلمه نهفته است، نه در سنگ ها و ستون ها؛ هر چند آن‌ها دارای بار علمی، زیبایی‌شناسی و تاریخی باشند.

به سلامتی ژازه

ژازه طباطبایی مجسمه‌ساز، نقاش و شاعر که از مدتی پیش بیمار است، امروز در تهران تحت عمل جراحی قرار گرفت. شهرت ژازه که سال‌هاست در اسپانیا زندگی می‌کند، بیشتر به خاطر مجسمه‌های فلزی‌اش است که آن‌ها را با تکنیک جفت‌کاری و با استفاده از قطعات ماشین‌های اوراق و قراضه درست می‌کند. خورشید‌ها و شیر زن‌های ژازه از مرگ ماشین‌ها و اتومبیل‌ها زاده می‌شوند. گالری «هنر جدید» ژازه در تهران، بخشی است از میراث مهم جنبش‌های هنری مدرن ایران در دهه‌های ۴۰ و ۵۰ خورشیدی که باید ثبت و حفظ شود.

مفهوم «خانه» در ضیافت وبلاگ‌های معماری

کوروش رفیعی در وبلاگ «اثر» به وبلاگ‌های معماری پیشنهاد داده است تا از مفهوم خانه بنویسند. پیشنهاد او با استقبال روبه‌رو شد و بسیاری به آن پاسخ دادند. در این پاسخ‌ها جنبه‌های مختلفی از «خانه» به عنوان طرحی معمارانه مورد توجه وبلاگ‌نویسان قرار گرفت. زمانه به انعکاس بخشی از این پاسخ‌ها پرداخته است.

دومین دوره جشنواره سینمایی رم

جشنواره رم امسال، نسبت به اولین دوره آن با برنامه‌ریزی بهتری افتتاح شده است و مروری جامع بر سینمای هندوستان دارد. ضمن این که دو فیلم از ایران، به کارگردانی ابوالفضل جلیلی و حنا مخملباف نیز در آن نمایش داده می‌شوند. جایزه یک عمر فعالیت سینمایی در این دوره به سوفیا لورن هنرپیشه نامدار ایتالیایی اهدا خواهد شد.

پرده قصه‌فروشان

نقاشی‌های سبک قهوه‌خانه در خدمت سنت‌های روایت‌گری بودند. برخورد نقاش با مسأله زمان مانند برخورد داستان‌نویسی است که گاه از زمان خطی و گاه از ناهم‌زمانی رویداد‌ها به نفع پیشبرد داستانش سود می‌برد. در بعضی نقاشی‌ها تمام صحنه‌های داستان در کنار هم تصویر شده‌اند و فقط حکایت نقال است که آن‌ها را از گذشته یا آینده به زمان حال احضار می‌کند. نقاش در میان صحنه‌های مختلف ماجرا گاه یکی را برجسته‌تر و بزرگ‌تر در میان پرده تصویر می‌کند.

گرایش نقاشان ایرانی به هنر اروپایی

از این پس، ماهی یک بار به معرفی وب‌لاگ‌ها و سایت‌های مرتبط با میراث فرهنگی، هنری و معماری می‌پردازیم. وب‌لاگ «قاب بی‌شیشه» ما را با آغاز گرایش نقاشان ایرانی با نقاشی اروپایی آشنا می‌کند. روند این گرایش از اواسط دوران صفویه آغاز و دگرگونی‌های فراوانی را در نحوه ارائه اثر هنری توسط هنرمند ایرانی پدید آورد. گاهی شیفتگی نقاشان ایرانی به هنر اروپایی چنان شدید بود که یکی از آنان دین خود را نیز تغییر داد و به مسیحیت گروید.

«صدایی که تارهای روح آدمی را مرتعش می‌کرد»

از میان مقامات سیاسی، رومانو پرودی نخست‌وزیر ایتالیا و کوفی عنان دبیر کل سابق سازمان ملل و از میان هنرمندان، فرانکو زفیرللی کارگردان ایتالیایی و بونو خواننده گروه U2 جزو شرکت‌کنندگان مراسم تدفین لوچیانو پاواراتی بودند. بیش از یکصد هزار نفر، دفتر یادبود او را در کلیسای جامع شهر مودنا امضا کردند.

پاواروتی، حنجره جهان

پاواروتی سعی کرد اپرا را به میان مردم ببرد. اجراهای او رکورد استقبال از آثار کلاسیک را شکستند. کنسرت او در سنترال پارک نیویورک با حضور پانصدهزار نفر برگزار شد. فعالیت‌های انسان دوستانه و کمک‌های او به قربانیان جنگ‌های بوسنی و کوزوو از او چهره‌ی محبوبی ساخته بود. در ایتالیا معتقدند، خداوند هنگام تولد پاواروتی، حنجره او را بوسیده بود.

شکار شیر شصت و چهارم

جشنواره ونیز چهارشنبه شب با نمایش فیلمی از جو رایت کارگردان انگلیسی کار خود را آغاز کرد. ۲۲ فیلم در جزیره لیدو ونیز به رقابت می‌پردازند. تجلیل از برناردو برتولوچی و اهدای شیر طلایی یک عمر فعالیت سینمایی به تیم برتون از برنامه‌های شصت و چهارمین دوره قدیمی‌ترین فستیوال فیلم دنیاست.

جهان بی‌پایان «شام آخر»

ادعای اخیر محقق جوانی در مورد کشف تصاویر پنهان در تابلو شام آخر لئوناردو داوینچی، بار دیگر توجهات را به‌سوی یکی از مشهورترین آثار هنری دنیا جلب کرد. او با منطبق کردن تصویر اصلی و تصویر معکوس این نقاشی، مدعی است شخصیت‌های دیگری از جمله یک زن و کودک در آن پدیدار می‌شوند. در کنار استقبال فراوان خبرگزاری‌ها، برخی منتقدان هنر، آن را یک هیاهوی تبلیغاتی نامیده‌اند.

دوربین خاموش آنتونیونی

فیلم «آگراندیسمان»، که آنتونیوینی آن را با اقتباس از داستانی نوشته‌ی خولیو کورتازار، نویسنده‌ی آرژانتینی، ساخته است، نه تنها در کارنامه‌ی او جایگاهی برجسته دارد بلکه به عنوان یکی از آثار بسیار مهم تاریخ سینما نیز همواره مورد اشاره‌ی منتقدان بوده است...

دوسالانه هنری ونیز و غیبت ایران

پنجاه و دومین دوره دوسالانه ونيز که یکی از مهمترین و قدیمی‌ترین نمایشگاه‌های جهانی در عرصه هنرهای تجسمی به شمار می‌رود در حالی افتتاح شد که ایران علیرغم دو دوره حضور پی در پی، امسال از شرکت در این نمایشگاه بازماند.