خانه > بیژن روحانی > میراث فرهنگی > سنگر در پناه تیسفون | |||
سنگر در پناه تیسفونبيژن روحانی[email protected]در دو گفتار گذشته و به مناسبت پنجمین سالگرد حمله نیروهای ائتلاف به عراق و سقوط حکومت صدام حسین، به استفادههای تبلیغاتی از میراث فرهنگی عراق در دوران صدام اشاراتی کردیم. در این بخش، میراث فرهنگی عراق را در زمان تهاجم و آسیبهای وارد بر آن بررسی خواهیم کرد.
از سال ۱۳۵۹ خورشیدی یا ۱۹۸۰ میلادی، عراق وارد سلسلهای از جنگها شد که گرچه با فواصل زمانی نبست به یکدیگر رخ دادند، اما هرکدام خسارات جبرانناپذیری را به میراث فرهنگی این کشور وارد کردند. با این حال اطلاعات ما از خسارتهای آخرین جنگ در عراق، بیشتر از دو جنگ قبلی و بیشتر از جنگ با ایران است. این در حالی است که از طرف دیگر و در ایران نیز، جز یک کتاب، پژوهش دیگری در مورد جنگ هشت ساله با عراق و تاثیر مخرب آن بر آثار تاریخی و فرهنگی ایران صورت نگرفته است.1
شاید بتوان یکی از دلایل وجود اطلاعات بیشتر از جنگ اخیر را در گسترده شدن حضور و تاثیر رسانهها دانست. گرچه گستردگی آسیبها نیز یکی از دلایل مهم جلب توجه عمومی به این موضوع بوده است. تیسفون، پارکینگ ماشینهای جنگی در این سالها دو تصویر کلیدی که بارها و بارها از رسانههای مختلف پخش شدهاند، به عنوان نمادی برای آسیبهای انسانی وارد بر میراث فرهنگی در آمدهاند. اولی اگر تخریب بودای بامیان باشد، دومی غارت موزه بغداد است.
اما تهدید محوطههای باستانی عراق پیش از آغاز جنگ، شروع شده بود، پیش از آن که حتا گلولهای شلیک شود. دوم آوریل سال ۲۰۰۳ سرفرماندهی نیروهای استرالیا گزارش داد که عراق از آثار تاریخی و محوطه های شناخته شده باستانی سوءاستفاده نظامی کرده است. (منبع: AAP General News [Australia]April 2, 2003 ). اشاره مشخص این گزارش به پنهان کردن تعدادی از ادوات و خودروهای نظامی پیش از آغاز نبردها در محوطه تاق کسرا در تیسفون بود. سرفرماندهی نیروهای استرالیا برای اثبات این ادعا با انتشار عکسهایی هوایی از محوطه تاق کسرا و تیسفون در سی و پنج کیلومتری بغداد، ستونی از ماشینهای زرهی را که در فاصله میان موزهی مجموعه و تاق کسرا ردیف شده بودند، به مطبوعات نشان داد. در عکس هوایی به وضوح علامت و نشان معاهده بین المللی لاهه در حفاظت از آثار تاریخی به هنگام جنگ مشخص بود.
نصب علامت ويژه این معاهده در محوطهها و ساختمانهای تاریخی به این معناست که این منطقه تحت حفاظت معاهده لاهه است و باید از تعرض مصون بماند. اما در برخی موارد از این سپر حقوقی به منظور پنهان کردن فعالیتهای نظامی سوءاستفاده میشود. تاق کسرا در چنان وضعیت لرزان و آسیبپذیری بود که با انفجار بمبی در نزدیکی آن، به طور حتم بخشهایی از آن فرو مریخت. وضعیت این تاق، چنان نامطلوب بود که سرپرست حفاظت آن، به فرانسپرس اعلام کرده بود به بازدیدکنندگان توصیه شده، از ایستادن زیر آن خودداری کنند. زیرا هر لحظه احتمال فروریختنش وجود دارد. تاق کسرا را بزرگترین تاق خشتی جهان لقب دادهاند که بخشی از کاخ پادشاهان ساسانی است. تاق کسرا در شهر تیسفون ساخته شده که روزگاری پیش از امپراتوری ساسانی، شهری اشکانی یا پارتی و محل اقامت زمستانی پادشاهان اشکانی بوده است. زیگورات اور در توفان صحرا
اما این بار اولی نبود که گزارشهایی مبنی بر استفاده نظامی از محوطههای باستانی عراق منتشر میشد. پیش از این و در جریان جنگ اول خلیج فارس در دهه نود میلادی، گزارش ها و عکس های منتشر شده از سوی سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) حاکی از قرار دادن یا پارک کردن هواپیماهای نظامی در مجاورت زیگورات اور در عراق بودند. در این عکسها، دو هواپیما درست در کنار پلکان اصلی زیگورات چهار هزار ساله اور قرار گرفتهاند. زیگورات اور مربوط به دوران سومریها و از بزرگترین و سالمترین انواع این معابد میانرودانی است. با این حال زیگورات اور، در یکی از کهنترین شهرهای جهان که آن را زادگاه ابراهیم پیامبر نیز میدانند، پس از حمله نظامی و سقوط حکومت صدام نیز مصون از استفادههای نظامی باقی نماند.
پس از ورود نیروهای ائتلاف به عراق، محوطه باستانی اور محل استقرار تفنگداران آمریکایی شد. عکسهایی از این محوطه نشاندهنده حضور تانکها، نفربرها و دیگر ادوات نظامی آمریکا در آن است. در عکسهای دیگری سربازان آمریکایی روی پلکان اصلی زیگورات به خط شدهاند.
منع حضور نیروها و تجهیزات نظامی در محوطه های تاریخی، فرهنگی، هنری و مذهبی نه تنها به خاطر خسارات ناشی از حضور این نیروها بلکه دلیل دیگر آن جلوگیری از تحریک طرف مقابل برای حمله به این نیروها و در نتیجه آسیب دیدن این اماکن است. با این حال پیچیدگی وضعیت میراث فرهنگی عراق به هنگام حمله و همچنین پس از آن، چندان زیاد است که نمیتوان عوامل مختلف را نادیده گرفت. در بسیاری از محوطهها، عدم وجود مراقبتهای ويژه انتظامی باعث غارت و خسارتهای جبرانناپذیری به آثار چندهزار ساله شد. غارت آثار تاریخی عراق، برای مدتها خون تازه ای در رگهای بازار قاچاق عتیقه در سراسر جهان تزریق کرد.3
همچنین خسارت ناشی از حضور نیروهای چند ملیتی و نحوه رفتار آنان با میراث فرهنگی عراق نیز به هیچ عنوان نباید از نظر دور بماند. در این مورد در گفتار آینده بحث را ادامه خواهیم داد. در همین زمینه: 1. موسوی، احمد، میراث فرهنگی و جنگ تحمیلی، سازمان میراث فرهنگی کشور، تهران، ۱۳۷۰. |
لینکدونی
آخرین مطالب
آرشیو ماهانه
|
نظرهای خوانندگان
کاش لینک عکسها را با دقت بالاتر ( تصاویر بزرگ تر ) را برای بینندگان قرار می دادید
-- مهرداد ، Apr 8, 2008 در ساعت 06:46 PM
-- babak ، Apr 8, 2008 در ساعت 06:46 PMبا سپاس مجدد از نوشته مفیدتون
1- کاش امکان بزرگتر دیدن عکسها را با لینک به عکسهای اصلی فراهم میکردید
2- هر چند شاید به موضوع زیاد ربطی نداشته باشه، اما کنجکاوم بدونم در اون موزه ای که نوشتید در مجموعه تیسفون هست، چه موضوعهایی موجوده
آقای بابک عزیز،
-- بیژن روحانی ، Apr 9, 2008 در ساعت 06:46 PMمتاسفانه مقدور نشد که عکس ها با ابعاد بزرگتری در خود سایت به نمایش درآیند، اما اینجا لینک یکی از آنها را برایتان کپی می کنم:
http://tinyurl.com/53lhpp
در مورد موزه مجموعه تیسفون یا مدائن نیز باید بگویم که در سایت "شورای بین المللی موزه ها" یا ایکوم، از "موزه المدائن" به عنوان موزه باستان شناسی نام برده شده است، ولی من اطلاعات دقیق تری از اشياء موجود در آن ندارم.
استادِ گرانقدر
-- وحید (ع) ، Apr 9, 2008 در ساعت 06:46 PMکلمهیِ میاندورود(ی) چه بدیای به شما کرده که انداختینش دور و این کلمهیِ نخراشیده میانرودانیان
رو جاش گذاشتین؟
ضمنا اجر شما با سیدالشهدا بابتِ مقالاتِ باحالی که منتشر میفرمایید.
وحید (ع) عزیز،
-- بيژن روحانی ، Apr 12, 2008 در ساعت 06:46 PMمرجع من در استفاده از کلمه "میانرودان" فرهنگ علوم انسانی داریوش آشوری بوده است. تا جایی هم که نگاه کردم، به نظر می رسد "میانرودان" مصطلح تر از "میان دو رود" باشد.
از شما برای نوشتن مقالات درباره باستانشناسی و بویژه درباره آثارباستانی ایرانی درعراق - قلب ایرانشهر- تشکر میکنم خواهشمندم بیشتر دراین باره بنویسید
-- حسین ، Apr 16, 2008 در ساعت 06:46 PMواقعا اين مطالب خيلي براي من جالب بود دوست دارم اين مطالب را بيشتربخوانم ممنون از زحمات شما
-- احمد پ ، Aug 12, 2008 در ساعت 06:46 PM