تازه‌های نشر: «سرزمین‌های شبح‌زده»

«سرزمین‌های شبح‌زده» نوشته تینا روزنبرگ با ترجمه فروغ پوریاوری در ۱۱۰۰ نسخه از سوی نشر ثالث منتشر شده است.

این کتاب که برنده جایزه پولیتزر در سال ۱۹۹۶ است، ماجرای تلاش گروهی از ناراضیان سیاسی آلمان شرقی، لهستان و چکسلواکی است که در چنبره حکومت‌های مارکسیستی توتالیتر گرفتارند و برای بیان اندیشه‌هایشان باید زندان، تبعید و تحقیر را تحمل کنند.

خانم روزنبرگ با کنکاش در اسناد و مدارک متعدد و سرکشی در آرشیوهای پشت پرده، تصویری تکان‌دهنده از قدرت و نیروی تباه کننده آن که حتی دوستی‌ها را به سخره می‌گیرد، ارائه می‌کند.

نویسنده در مقدمه کتاب آورده است: «این کتاب، درباره تلاش‌های مردم و دولت‌هایی برای رویارویی با گذشته‌های کمونیستی‌شان است. در خلال ده‌ها سفر در طول بیش از دو سال و نیم، ملت‌های آلمان، لهستان و چک را که درباره سرنوشت رهبران حزب کمونیست خود، گاردهای مرزی که به شهروندان در حال فرار شلیک کرده بودند، و درباره خبرچین‌های پلیس مخفی و جاسوس‌ها بحث می‌کردند، نظاره کردم.»

به باور نویسنده، «حکومت‌های دیکتاتوری کمونیست، در نمایش اخلاقی بزرگ زمانه ما به شهروندان خود نقش دادند و حالا بر عهده نظام‌های سیاسی دموکراتیک و قانونی است که پایان آن را بنویسند: سربازی از دستور اطاعت می‌کند و مردی را که سعی می‌کند به آن طرف دیوار برلین برود می‌کشد، مردی می‌پذیرد که خبرچین پلیس مخفی شود تا پدر رو به مرگش را از زندان آزاد کند، رهبری مخالفان را از پای درمی‌آورد و ادعا می‌کند که عمل سرکوب‌گرانه‌اش، مانع از تهاجم شوروی می‌شود. کدام‌یک از این آدم‌ها گناهکارند؟ چگونه باید مجازات شوند؟ چه کسی می‌تواند در مسند قضاوت بنشیند؟»

تلاش برای به دست دادن تعریفی از گذشته، مهم ترین شیوه رقابت اروپای شرقی‌ها برای بدست گرفتن کنترل زمان حال است. احزاب سیاسی مختلف به طور گسترده افسانه‌های گوناگون را درباره کمونیسم می‌پذیرند. هر حزبی از آن‌چه درست‌رفتاری و مشارکت در جرم را می‌سازد روایت خاص خود را دارد. تقصیرعمر طولانی نظام را باید به گردن چه کسی انداخت؟ چه کسی بیشتر از همه رنج برد؟ چه کسی باعث سقوط نظام شد؟

در این کشورها افسانه‌ها درباره گذشته، مدام در حال بازنویسی هستند تا متناسب با بحث‌های سیاسی جاری شوند. در واقع بسیاری از احزاب سیاسی، خود را بر حسب گذشته تعریف می‌کنند: «ما مخالف حکومت بودیم!» یا «مطمئن باشید که ما با کمونیست‌ها از همه انعطاف‌ناپذیرتریم!». گاه این ادعاها حقیقت دارند. اما بیشتر اوقات، صرفا فراموشکاری بسیار انسانی، مشارکت در جرم آدم را منعکس می‌سازد.

تحریف‌های قدیم، به ترتیبی، صرفا جای خود را به افسانه‌های جدید و به همان اندازه غیرواقعی درباره گذشته داده است. مردم اروپای شرقی چهل سال آزگار به آرزوی سقوط کمونیسم، صورتی آرمانی بخشیدند. آن روز فرارسید. مطابق آمال و آرزوهای مردم نبود. هم از این رو آنها حالا به گذشته ماقبل کمونیستی خود صورت آرمانی می‌بخشند.

با این‌که تصمیم‌های یک ملت درباره نحوه روبرو شدن با گذشته خود برای مبارزه در راه ساختن دموکراسی واقعی اهمیت دارد، اما اکثر این کشورها اصلا به گذشته نمی‌پردازند، چرا که گذشته هنوز با آنهاست.

«در اکثر جمهوری‌های سابق شوروی، روسای قدیم حالا روسای جدید هستند. حالا خودشان را به جای کمونیست، ملی‌گرا می‌نامند. در سایر بخش‌های اروپای شرقی هم، آنهایی که بر مسند قدرت هستند درست مثل کمونیست‌های قدیم رفتار می‌کنند، همچنان به سانسور مطبوعات و مجازات مخالفان سیاسی ادامه می‌دهند، احکام را به زور به دادگاه‌ها تحمیل می‌کنند و ...»

نویسنده، مقدمه کتاب را با این عبارات به پایان می‌برد:‌«مارکس درباره خیلی چیزها اشتباه می‌کرد اما او درباره سنت، عمیقا درست می‌گفت. موهبت‌های حافظه و سنت در زمره بزرگ‌ترین سعادت‌های نوع بشر قرار دارند. در نظر شمار بسیاری از حکومت‌ها پرداختن به بی‌عدالتی گذشته، نه شیوه‌ای برای رهاشدن ازآن، بلکه نخستین گام برای تکرار آن بوده است. این کتاب درباره شکستن آن پیوند است، که به اکثر کسانی که از گذشته فاجعه‌آمیز کمونیستی جان سالم به در برده‌اند، نوید آینده‌ای فاجعه آمیز را بدهد.»

«سرزمین‌های شبح زده» در چهار فصل «چکسلوکی»، «لهستان»، «آلمان» و «نتیجه»، تمرکز توجه نویسنده بر این کشورهای «خوش‌شانس‌تر»، که به قول خودش در آنها تحول از همه جا شگرف‌تر و آرزوی دموکراسی ازهمه جا بیشتر بود را نشان می‌دهد.


قیمت این کتاب، ۸۵۰۰ تومان است.