انديشه اجتماعی

بن‌مایه نامه آرامش دوستدار

پانته‌آ بهرامی: نامه اخیر آرامش دوستدار اندیشمند ایرانی به یورگن هابرماس فیلسوف آلمانی موجب سرازیر شدن سیل نامه‌هایی به نفع یا علیه آرامش دوستدار ازسوی روشنفکران ایرانی شده است. در این مورد با دکتر عطا هوشتیان، استاد فلسفه و علوم سیاسی، گفت‌وگو کرده‌ام. محور گفت‌وگو کنکاش در محتوا و بن‌مایه گفتار آرامش دوستدار است و نه پرداختن به واکنش‌ها در برابر آن.

انواع خشونت و راهکارها

یوسف حاجی میرزایی: در این نوشتار سعی می‌شود بیشتر از تکیه‌ی صرف بر تعاریف نظری، بر مصادیقی نظر کنیم که در جامعه‌ی کنونی ما و در عصر حاضر هم مقبول بسیاری از اندیشمندان باشد و هم از دید جامعه مغفول مانده باشد تا بتوانیم خوانندگان عزیز را با مقوله‌ی دشوار خشونت آشنا کنیم. مقوله‌ای که این روزها بسیاری از جوامع از پیشرفته گرفته تا جوامع توسعه نیافته و یا در حال توسعه با آن دست به گریبانند.

ارنست بلوخ و رویاهای روزانه

شکوفه منتظری: یک ضرب‌المثل روسی می‌گوید امید آخرین چیزی است که می‌میرد. ارنست بلوخ فیلسوف آلمانی و آفریننده‌ی فلسفه‌ی امید است. او در سال ۱۸۸۵ در شهری کار‌گری در آلمان در خانواده‌ا‌ی یهودی به دنیا آمد. فلسفه‌ی امید او زاییده‌ی روزهای دربدری و غربت در طی جنگ‌ جهانی دوم است. روزهایی که جهان در پهنه‌ی جنگی بی‌رحمانه قرار گرفته بود. در رابطه با بلوخ و فلسفه‌ی امیدش با محمدرضا نیکفر به گفتگو نشسته‌ام.

خدا چگونه بالغ شد

ترجمه ونداد زمانی: طبق «تئوری بازی» جدید، چرخه مبادلات اجتماعی و فرهنگی «مبادله بدون ضرر»، به سود‌دهی پایاپای بیشتری در بین اقوام بشری گروید و از آن پس، مذاهب و خدایان صلح‌جو‌تری پدید آمدند که برای زندگی اجتماعی بشر، ارمغان عشق و دوستی با همسایه را نوید دادند و بشر در مسیر برپایی خدایان، قدم به قدم از بت‌های پرستیدنی قبیله‌ها به مذاهب و خدایان مناطق زیست - اجتماع بزرگ‌تر ایمان آورده است.

نرمال‌بودن یا نبودن؟

فروغ .ن. تمیمی: واژه‌ی «نرمال» در زبان انگلیسی به معنای عادی، و در زبان فارسی هم جا افتاده است. نرمال چیست و نرمال کیست؟ و چه کسی آن را تعیین می‌کند؟ این سوال اصلی در نمایش‌گاهی بین‌المللی در آمستردام مطرح شده. نمایش‌گاهی با شرکت بیش از چهل هنرمند و ۹۰ اثر گوناگون؛ از فیلم گرفته تا مجسمه، عکس و اینستالیشن‌ها که با استقبال خوبی هم روبه‌رو شده است.

تابو و تابوشکنی

فروغ.ن. تمیمی: در جوامع بسته و سنتی که فرهنگ شرم و ترس از بی‌حرمت‌شدن و ریختن آبرو به‌شدت حاکم است و حیات فرد به رعایت آن سنت‌ها بستگی دارد، تخطی و زیر پا گذاشتن یک تابو، فرد خاطی را هم به تابو تبدیل می‌کند. و تنها با مجازات او می‌توان حرمت از دست رفته و آبروی بر باد رفته را جبران کرد. مثال مشهور در این مورد قتل‌های ناموسی و کشتن زنان و دختران است.

کتابی در نقد انقلابی‌گری

فرشاد قربانپور (نقل از روزنامه‌ی فرهیختگان) : در گفتاری با عنوان «جهان اندیشگی لشک کولاکوفسکی» حیات فکری کولاکوفسکی را پی‌گیری کرده‌ام. او بیش از پانزده سال و در دوران اوج کمونیسم در لهستان فلسفه‌ی تاریخ تدریس می‌کرد و تا اواخر دهه‌ی ۵۰ میلادی یکی از نظریه‌پردازان و مدافعان سرسخت مارکسیسم و در زمره‌ی روشن‌فکران طرف‌دار نظام حاکم در کشورهای اروپای شرقی بود. .

شروعی تازه، با توانایی‌های نو

ایرج ادیب‌زاده: سه دسامبر روز همبستگی جهانی با معلولین بود. روزی که در سراسر دنیا با هدف پیش‌گیری از حوادثی که به معلول‌ شدن انسان‌ها می‌انجامد، با توان‌بخشی به افراد معلول و مناسب‌سازی شرایط اجتماعی برای حضور فعال معلولین در زندگی اجتماعی این روز را روز جهانی معلولین نام‌گذاری کرده‌اند. در این مورد با دکتر محمود کشاورزی متخصص توان‌بخشی در پاریس و هادی رضایی کارشناس و مدرس بین‌المللی معلولین گفت‌وگو داشتم.

فضاهای شهری و حوزه عمومی

کیومرث مسعودی: در دوران معاصر، شهرها عالی‌ترین تجلی کالبدی و عملکردی پدیده مدرن محسوب می‌شوند، و خواسته و ناخواسته زمینه‌های گسترش حوزه عمومی را فراهم می‌آورند. در این میان فضاهای شهری علی‌رغم نقش مهمی که در گسترش قلمرو عمومی دارند، چندان مورد توجه قرار نگرفته و ظرفیت‌های آن بلا استفاده مانده است. بر این اساس نگارنده سعی کرده با طرح جوانب مختلف فضاهای عمومی، نظر مردم، پژوهشگران، شهرسازان و سایر صاحب‌نظران را به این مهم جلب نماید.

خشونت: گفتمان ناخوش‌آیند

جهان ولیان‌پور: روزانه هزاران انسان قربانی خشونت‌های بدنی و زبانی می‌گردند. به علت تنوع گسترده در اشکال خشونت و دلایل بروز آن، پژوهشگران از نامیدن یک علت قطعی یا اصلی پرهیز می‌کنند. پاره‌ای از خشونت‌ها احساسی هستند و حالت پیش‌بینی نشده و انفجاری دارند و معمولاً سریع متوقف می‌شوند. اما درصد کوچکی از آدم‌های عصبانی در مرحله‌ای صدای خود را کلفت می‌کنند و به خود، خدا یا طرف مقابل ناسزا می‌گویند. هیجان، تحریک پذیری، ناآرامی افزاینده و حرکات عصبی همراه با لرزش از نشانه‌های مرحله تحریک است.

انقلاب میخک ها، قیام افسران پرتغالی - ٢

رسول پدرام: رادیو همچنان با پخش اعلامیه های ستاد فرماندهی عملیّات، پشت سر هم از مردم می خواهد که چشم به راه حوادث در خانه ها بمانند و به خیابان نیایند. مردمی که تا آن ساعت از دیدن سربازان اونیفورم پوش دچار وحشت می شدند، با تابش نخستین اشعه های خورشید بر ساختمان های لیسبون، اندک، اندک در خانه های خود را باز می کنند. بعضی هم دل و جرأت به خرج می دهند و بیرون می آیند. ماه آوریل، موسم گل میخک در پرتغال است. جوانانی با شاخه هایی از گل میخک در دست، به ارتشیان نزدیک می شوند و گل ها را به لوله تفنگ آنان می زنند. به همین جهت آن قیام به نام "انقلاب میخک ها" در تاریخ پرتغال به ثبت رسیده است.

انقلاب میخک ها، قیام افسران پرتغالی - ١

رسول پدرام: روز ٢٥ آوریل ١٩٧٤ گروهی از افسران جزء (نظامیان از رده سرگردی به پایین) علیه نظام حاکم بر پرتغال به پا خاستند. مردم عادی هم پس از چهل سال تحمل دیکتاتوری و اختناق به آنان پیوستند و در عرض بیست و چهار ساعت، رژیمی را که هرگز کسی تَصَوّر فروپاشی آن را نمی کرد سرنگون کردند. در دو قسمت این مقاله برگی از تاریخ را که به انقلاب افسران پرتغالی علیه استبداد می پردازد را بررسی می‌کنیم.

طلاق در سرزمين عفاف و مهرورزی

مهرزاد حافظی: «چيزی در جامعه من فرو ريخته است؛ چيزی كه روزی روزگاری، در دل و جان ِ تک تک ما خانه داشته و رج‌های ديوار اعتماد ِ عاطفه‌ی ما بوده و حالا، نيست؛ نمی‌تواند باشد. بايد بپذيريم كه زندگی عاطفی، جنسی، اجتماعی، اقتصادی، سياسی ما دارد در سايه فرديت ما قد می‌كشد و نو باليدن خود را آغاز كرده است.»

نژادپرستی در دنيای مد

ويكتوريا دا سيلوا مسئول كشف مدل‌هاي جديد می‌گويد: «من به تبعيض مثبت اعتقاد ندارم. چه در تبليغات تلويزيوني چه در مجلات تقاضا براي مانكن‌هاي رنگين‌پوست كم است. بورها با پوست سفيد جهاني‌ترند و تقاضا براي آنها بسيار بيشتر است. تعداد مانكن‌هاي عرب نسبت به سياهپوستان از اين هم كمتر است. حتي وقتي به دليل خاصي نياز به مانكني با چهره و هيكل عربي داريم، يك برزيلي را می‌گيريم! حتي بار‌ها از من درخواست شده است كه چهره آن‌ها را با فتوشاپ روشنتر كنم.»

زنان در کسوت رهبران دینی

پادشاه مراکش برنامه‌ای استراتژیک را برای مهار افراط‌گرایی دینی در آن کشور آغاز کرده است. در نخستین گام از این برنامه، قرار است درهای مساجد به روی مشاوران زن گشوده شود.

چرا پذیرش خطا سخت است؟

برای همه ما، لحظه پذیرفتن اشتباه، لحظه بسیار دشواری است. اما مطابق کتابی جدید در مورد روان‌شناسی انسان، این وضعیت کاملاً هم تقصیر ما نیست. روان‌شناس اجتماعی، الیوت آرونسون می‌گوید مغز ما تلاش زیادی می‌کند تا فکر کنیم که کار درستی انجام می‌دهیم؛ حتی در مواردی که شواهد مسلمی داریم که خلاف آن را ثابت می‌کند.

نگاهی به واکنش ها در باره نظر رضا قاسمی در باب نوروز

رضا قاسمی نه نوروز را نفی کرد و نه احساسات ايرانيان را با کلام خويش جريحه‌دار. او در عمل، نطفه‌های آغازين نوروز را در کارگاه ترديد و پرسش، در معرض نوعی تازيانه‌ی نامریي قرار داد. اما با وجود همين اندازه احتياط، از کنار این سنت گذشتن و نگاهی از سر طرح سؤال بدان انداختن هم ذهن شماری از ايرانيان را مشوش می‌کند.

دادگاه آلمانی: خشونت خانگی در خانواده های مهاجر جرم نيست

این روزها در برخی از روزنامه‌های آلمان این سوال مطرح شده که آیا خشونت خانگی ‌یک مقوله فرهنگی است و به‌نام تنوع فرهنگ‌ها می‌توان دخالت سیستم حقوقی را از آن مستثنی کرد یا نه؟ این سوال زمانی مطرح شد که یک قاضی در این کشور، از صدور حکم طلاق فوری برای یک زن شهروند آلمانی، با اصلیت مراکشی با وجود این‌که همسرش او را کتک می‌زد خودداری کرد.

نـوروز و جايگاه آن در افغانستان

آيـين نـوروزی در افغانستان، نقشی پويا و نيرومند در انسجام و وفاق خانـواده دارد. نـوروزبـاوران، در این کشور جشن نـوروز را در همه پيچ و خم‌هــا هرگز فراموش نکـردنـد، و آن‌را به نسل‌هــای بعدی سپردند. رعايت فرهنگ و اداب نـوروزی، عيادت از بيمـاران، ديد و بـازديد از دوستان و نزديکان، برپا داشتن محافل شادی و آواز‌خوانی همراه با نوروز به خانه مردم افغان می‌آید.

سیاه‌تر از واقعیت

محسن گودرزی درباره تصور ایرانیان از ایرانیان بر اساس پیمایش انجام شده می‌گوید: «وقتی مردم درباره وضعیت اقتصادی خودشان نظر می‌دهند، اكثریت خود را جزء طبقه متوسط می‌دانند. ولی وقتی همین سوال را درباره جامعه پاسخ می‌دهند، می‌بینیم که تصور مردم این است كه سهم طبقه متوسط كاهش می‌یابد و سهم طبقه كارگر افزایش می‌یابد. همین فاصله را شما درباره ارزیابی‌های اقتصادی هم می‌بینید».