زن تابو شکن، زنان معترض

میس زالزالک

بانک غلغله بود. حدود ۸۰ شماره مانده بود تا به من برسد. چون حساب کرده بودم که این بانک خصوصی همیشه در این ساعت روز خلوت است، به‌خصوص حالا که ماه رمضان است همه باید مشغول تهیه سور و سات افطاری باشند، بنابراین کتاب یا مجله‌ای هم برای خواندن با خودم نبرده بودم.

صندلی‌های بانک همه اشغال بودند. رفتم بیرون کمی قدم زدم بعد از ترس بسته شدن درهای بانک دوباره برگشتم و سرپا ایستادم تا این‌که دو دختر جوان که روی مبلی دونفره روبه‌روی در ورودی نشسته بودند جایی برایم باز کردند و اصرار کردند بینشان بشینم.

هنوز درست ننشسته بودم که ناگهان بی‌اختیار چشم هر سه‌مان به ساق پای لخت زنی که داشت وارد بانک می‌شد افتاد. زنی حدود ۶۰ ساله، لاغر اندام که پیراهنی سرمه‌ای گل‌گلی تا سر زانو و جوراب ورزشی کوتاه سفیدی تا مچ به پایش بود.

سعی کردم به خودم بیایم و عکس‌العمل مردم را تماشا کنم. دو دختر بغل دستی‌ام چنان با دهان باز و چشم‌هایی گشاد به او زل زده بودند که انگار یکی از کره مریخ همین الان از سفینه‌اش پیاده شده.

به دیگران نگاه کردم. بیشتر مردان با تعجب اول به سفیدی پای او زل می‌زدند و بعد سعی می‌کردند نگاهشان را به جایی دیگر بدوزند.

خودش اما بی‌خیال بود و بعد از گرفتن شماره وقتی دید جایی برای نشستن نیست شروع به گشتن توی بانک کرد. هر کس چشمش به او می‌افتاد انگار برق او را می‌گرفت. تا این‌که مردی جایش را به او تعارف کرد بنشیند.

به بغل دستی‌ام که دختر حدوداً ۲۰ ساله و خوشگلی بود و حداقل سه جای صورتش را عمل زیبایی کرده بود گفتم: عجب زن شجاعی!

گفت: وای... نگو... خیلی کارش «چندش‌آور» است! گفتم: چطور؟

گفت: باز اگر یه دختر هم‌سن من بود خوب بود. اما یک زن ۶۰ ساله چه دارد نمایش بدهد؟ چین و چروک پاهایش را؟

پرسیدم: فکر می‌کنی خواسته پایش را به نمایش بگذارد یا کارش یک نوع مبارزه با پوشش اجباری‌ است؟

گفت: هر چه بوده، کارش بسیار زشت است. اما آن یکی دختر نظر دیگری داشت.

گفت: دوست داشته این‌طور بپوشد و نظرش برای من محترم است. اما خود من هرگز جرأت نمی‌کنم این کار را بکنم. دختر اول هنوز روی حرفش بود.

او اعتقاد داشت اگر او این کار را می‌کرد چون جوان است و ساق پای قشنگی دارد، اشکالی نداشت اما برای یک «پیرزن» قبیح است.

مترصد فرصتی بودم که با خود آن خانم هم گپی بزنم. خوشبختانه باجه‌های بانک تند تند شماره‌ها را اعلام می‌کرد و صندلی‌ها کم‌کم خالی می‌شدند. بعد از رفتن آن دو دختر، زن مسن مؤمنی با چادری کیپ با پسرش کنارم نشستند.

زن «پا لخت» دوباره بلند شده بود و در بانک می‌گشت. چشم زن مؤمن که به پاهای او افتاد با خجالت زیر چادر شروع به خندیدن کرد و یواشکی پاهای او را به من نشان داد.

گفتم چه اشکالی دارد؟ گفت هیچی، فکر کنم این خانم در خارج از کشور زندگی می‌کند و یادش رفته شلوار به پا کند. باید به او بگوییم. گفتم لباس پوشیدنش که به من و شما آسیبی نمی‌رساند. می‌رساند؟

گفت: خوب بد است! قبیح است. گناه دارد. آن دنیا می‌رود جهنم. باید نهی از منکرش کنیم. خوشبختانه اصلاً به زیباییِ پا و سن زن اشاره‌ای نکرد.

زن مؤمن که کمی چاق بود و سه نفری به سختی در این مبل دو نفره جا شده بودیم‌. چشمش به مبل راحتی بزرگی افتاد که خالی شد و بعد از معذرت‌خواهی با پسرش رفت نشست آنجا و نهی از منکر یادش رفت.

پیش خودم گفتم چقدر خوب می‌شد می‌توانستم مصاحبه‌ای با او داشته باشم و چند عکس از پاهایش بگیرم. داشتم پیش خودم سوال‌هایی که دوست داشتم از او بپرسم طرح می‌کردم که نمی‌دانم چه شد خانم «پا لخت تابو شکن» یک‌راست آمد نشست کنار من.

شاید متوجه شده بود که در‌مورد او کنجکاوم. بعد از نگاهی صمیمی به من، نشست و شروع به پر کردن فرم‌های بانکی‌اش کرد. جوری که مزاحمش نباشم به بهانه‌ای سر صحبت را با او باز کردم.

از طرز صحبت کردنش معلوم بود هم تحصیل‌کرده است و هم از نظر طبقاتی وضع مالیاش خوب است. موبایلم را درآوردم و اجازه خواستم در‌مورد پوششش با او صحبت کنم و احیاناً عکسی از او بگیرم.

صحبت و عکس را قبول کرد. اما اجازه نداد صدایش را ضبط کنم. برای راحتی خیالش موبایلم را در کیفم گذاشتم و پرسیدم همیشه این‌طور لباس می‌پوشید یا استثنائاً امروز. با تعجب ساختگی گفت مگر چطور لباس پوشیده‌ام؟

گفتم بالاخره قوانین کشور بعد از انقلاب طبق اسلام اجرا می‌شود و مرتب در گوشمان می‌خوانند پا فقط از مچ تا انگشتان آزاد است که معلوم باشد. گفت جداً؟ من نمی‌دانستم.

با خنده گفتم خانم عزیز، از نظر من پوشش شما هیچ مشکلی ندارد. می‌خواستم ببینم آیا برای اعتراض به قوانین این‌طور می‌پوشید یا دلیل دیگری دارید؟

گفت شوخی کردم عزیزم. در جواب سوالت باید بگویم که نوع پوشش من برای اعتراض نیست. فقط برای «احترام به خودم» این کار را می‌کنم. من حجاب را قبول ندارم.

قبل از انقلاب مینی‌ژوپ می‌پوشیدم‌. الان هم تاجایی که بتوانم به سلیقه‌ی خودم لباس می‌پوشم. شلوار با مانتو که اصلاً دوست ندارم! شلوار را با بلوز یا پیراهن یا فوقش تونیک کوتاهی می‌پوشم!

ـ همیشه و همه جا همین‌طور می‌پوشید؟
- در این ۳۰ ‌سال بعد از انقلاب همیشه و همه جا حتی وقی سر کار می‌روم.

- کار؟ کارتان دولتی که نیست.

- اتفاقاً هست. البته استخدام رسمی نیستم و به‌عنوان مشاور کارشناس از رشته‌ام استفاده می‌کنند. گاهی تدریس هم می‌کنم. همه اعضای گروه مرا همین‌طور قبول کرده‌اند.

البته الحمدالله در گروهمان هیچ خانمی نداریم. آقایان هم کاری به کارم ندارند. یکی از آقایان مکتبی به من می‌گوید: خانم... من اصلاً نمی‌توانم شما را با مقنعه تصور کنم.

گفتم اتفاقاً یکی از سوالاتم همین بود که بیشتر آقایان به شما گیر می‌دهند یا خانم‌ها؟ تا اینجایی که در این بانک دیدم نوع پوشش شما بیشتر برای خانم‌ها عجیب است تا آقایان.

گفت اتفاقاً درست متوجه شدی! شاید باورت نشود در این ۳۰ سال که با همین نوع پوشش مرتب در خیابان‌های شهر تهران در حال رفت و آمدم و به خاطر سلامت بیشتر در حال پیاده‌روی‌ام، کمتر مردی جرأت کرده به من اعتراض کند.

اما امان از خانم‌ها... همین یکی دو ساعت پیش که داشتم پیاده به سمت بانک می‌آمدم، زنی چادری جلویم را گرفت و گفت خجالت نمی‌کشی این‌طور می‌آیی خیابان؟

بعد که آرامش کردم و به شوخی گفتم من شلوار ندارم. اصرار داشت با او بروم مغازه و برایم یک شلوار کادو بخرد.
چند صد متر جلوتر که آمدم دو دختر دانش‌آموز که مقنعه‌شان تا پس کله‌شان رفته بود با انگشت مرا به بقیه دوستانشان نشان دادند و پایم را مسخره کردند.‌

من به روی خودم نیاوردم. راهی است که خودم انتخاب کردم و نباید بگذارم حرف‌های دیگران آزارم بدهد.
پرسیدم محل زندگی‌تان چطور؟ یا حتی اعضای خانواده مثلاً همسرتان چیزی نمی‌گوید؟

فامیل‌ها بیشترشان خارج هستند. همسرم هم مرا در نوع پوششم آزاد گذاشته. می‌گوید هر طور خودت دوست داری بپوش. من دخالتی نمی‌کنم.

در محل زندگی‌ام (محله‌ای پولدار‌نشین در شمال تهران) هم همه مرا می‌شناسند و هیچ‌وقت کسی چیزی به من نگفته. تا به حال کمیته مرا نگرفته.

اما زن‌های کوچه و خیابان وسط شهر - که خیلی هم دوست دارم مرتب بین مردم باشم - تا دلت بخواهد به من تذکر داده‌اند. یا سنم را به رخم می‌کشند یا مرا از آتش جهنم می‌ترسانند.

جالب است بدانی بعضی از اعتراض‌ها را زنانی که خود را فمینیست و آزاداندیش می‌دانند به من می‌کنند. حداقلش این است که مرا از اخراج از محل کار و دستگیری می‌ترسانند. یا می‌گویند می‌خواهی خودنمایی کنی.

چند روز پیش سوار اتوبوس بودم ،مردی از قسمت مردانه شروع کرد با صدای بلند حدیثی را گفتن و نتیجه گرفت اگر پوشش زن درست نباشد به جهنم می‌رود و با موهایش آویزان می‌شود.

زن‌های اطرافم این‌طور متوجه شدند که منظور او من هستم و شروع کردند به غر غر که راست می‌گوید این زن با این سنش خجالت نمی‌کشد، این‌طور لباس می‌پوشد.

از اول تا آخر اصلاً به روی خودم نیاوردم که با من‌اند و بیرون را نگاه می‌کردم‌. دلم می‌خواست به زنی که خودش را خیلی ساخته بود ولی غر می‌زد بگویم تو دلت نمی‌خواهد حجاب آزاد بود و مثل من می‌پوشیدی؟

حیف که نمی‌خواهم با کسی بحث و جدل کنم. به‌خصوص زن‌ها که همیشه از آن‌ها می‌ترسم. پرسیدم: نگاه شما به هم‌جنسانتان کمی بدبینانه نیست؟

فکر می‌کنید دلیل این‌که خانم‌ها بیشتر به شما گیر می‌دهند چه باشد؟ فقط به خاطر بدجنسی و تنگ‌نظری؟ (‌و به صورت مختصر از قوانین ضد زن گفتم که چطور این تبعیض‌ها باعث اذیت شدن خانم‌ها می‌شود. هرچند خودش می‌دانست)

کمی فکر کرد و گفت، راست می‌گویی. گاهی فکر می‌کنم شاید چون خودشان آرزو دارند در لباس پوشیدن آزاد باشند و نمی‌توانند. پدر‌، شوهر و برادرشان نمی‌گذارند، بنابراین به من اعتراض می‌کنند. نمی‌دانم.

در این موقع شماره مرا صدا زدند. از او خیلی تشکر کردم که وقتش را در اختیارم گذاشته بود. او هم به گرمی از من خداحافظی کرد. خیلی برایم جالب بود که چند نفر یواشکی به سراغم آمدند و پرسیدند آن زن به تو گفت چرا این‌طور پوشیده؟