گفتگو با مريم مختاری در سالگرد قتل‌های زنجيره‌ای

آذر ۱۳۸۳، ششمین سالگرد خاکسپاری مختاری و پوینده در امام‌زاده طاهر کرج- عکس: ایلنا

در هفته‌ای که گذشت مراسم هشتمين سال‌گرد ترور فروهرها يعنی دو تن از قربانيان سلسله قتل‌های سياسی که به قتل‌های زنجيره‌ای مشهور است، جامعه سياسی و فرهنگی کشور را به خود مشغول داشت.

اين مراسم که تا کنون هر سال از سوی خانواده فروهرها و با مجوز رسمی وزارت کشور در يک مسجد يا خانقاه برگزار می‌شد، امسال اجازه برپایی علنی نيافت و اجرای مراسمی در خانه قديمی خود فروهرها نيز از سوی مقامات مسئول ممنوع اعلام شد. برای شرکت در اين مراسم علاوه بر بازماندگان فروهرها، جمع کثيری از شخصيت‌های سياسی و فرهنگی از طيف‌های گوناگون دعوت به عمل آورده بودند.

در اين‌باره، پرستو فروهر فرزند پروانه و داريوش فروهر در گفتگو با رسانه‌ها گفت که برای مراسم روز چهارشنبه اول آذرماه از دو هفته پيش درخواست رسمی فرستاده و از طرف ارگان های مسئول نيز مخالفتی اعلام نشده بود. اما چند ساعت قبل از آغاز مراسم از برگزاری آن جلوگيری شد. او افزود که ماموران انتظامی با بستن کوچه فروهرها، از ورود اقوام نزديک نيز ممانعت به عمل آوردند.

قتل‌های زنجيره ای که در پائيز ۷۷ و در دومين سال رياست جمهوری محمد خاتمی اتفاق افتاد، موج وسيعی از نگرانی را در کشور برانگيخت و به عنوان تهديدی عليه دولت اصلاحات تلقی شد. ابتدا برخی مقامات قضائی منشا اين قتل ها را در خارج از کشور اعلام کردند و آن را توطئه ای عليه نظام دانستند. اما با فاصله کوتاهی، وزارت اطلاعات جمهوری اسلامی ايران با صدور يک اطلاعيه اين قتل‌ها را اقدام تعدادی از کادرهای خودسر اين وزارتخانه اعلام داشت و دستور پی گيری مسئله صادر شد.

با اين حال سير قضائی اين پرونده در جريان کار روندی پيچيده يافت و پس از آنکه دستگاه قضائی اعلام داشت که متهم رديف اول اين پرونده به نام سعيد امامی در زندان خودکشی کرده است، عملا پرونده در وضعيت ديگری قرار گرفت و حتی برخی از وکلای خانواده قربانيان به زندان افتادند. بازماندگان می گويند که اين پرونده به دليل اينکه از مسير درست حقوقی خود خارج شده، از نظر آنان همچنان مفتوح باقی خواهد ماند.

اما قربانيان قتل های زنجيره ای علاوه بر فعالان سياسی برخی دست اندرکاران فرهنگ و ادب را نيز دربر می گيرد. محمد مختاری و محمد جعفر پوينده دو تن از نويسندگان و پژوهشگرانی هستند که در پائيز ۷۷ و به فاصله کوتاهی پس از فروهرها به قتل رسيدند.

در همين رابطه راديو زمانه گفتگویی داشت با خانم مريم مختاری همسر محمد مختاری.

مريم مختاری درباره جلوگيری از برگزاری مراسم فروهرها می گويد:
"...هشت سال است که از اين جريان می گذرد و اين ممانعت برای برگزاری اين مراسم چيزی است که ما ساليان سال با آن دست به گريبان هستيم. البته مراسم پروانه و داريوش فروهر هر سال برگزار می شد. به هرحال تا بود در مسجد فخرالدوله بود. بعد از آن که آنجا اجازه داده نشد در منزل برگزار می کردند. ولی امسال از داخل کوچه ها که به طرف منزل اين عزيزان می رفتيم آنجا را مسدود کرده بودند و اجازه ورود نمی دادند...".

همسر محمد مختاری در مورد يادبود محمد مختاری و محمد جعفر پوينده می‌گويد:
"...هر سال ما می خواهيم که يک محل و امکانی را داشته باشيم که در يک محل سرپوشيده يک بزرگداشتی سالانه برای جعفر و محمد داشته باشيم. ولی ما اين امکان را هيچ سالی نداشتيم. يعنی هر سال فقط نويسندگان و هواداران فرهنگ لطف کرده اند آمده اند سر مزارشان در همان امامزاده طاهر و مراسم را هر ساله برگزار کرده ايم. امسال هم همانجا مراسم برگزار می شود..."

مريم مختاری در مورد چهره‌های ادبی و فرهنگی که قربانی قتل های زنجيره ای شدند و آگاهی و استنباط نسل جوان از چگونگی اين رويدادها، به راديو زمانه می گويد:

"...اين اتفاقی که افتاد، يعنی قتل‌های زنجيره‌ای، علاوه بر اينکه بخشی از آن سياسی بود مانند قتل پروانه و داريوش فروهر، يک بخشی هم بار فرهنگی قويتری داشت، مثل همين نويسندگان که حالا در خاتمه آن محمد مختاری و محمد جعفر پوينده قرار گرفتند و نويسندگان زيادی در اين وسط بودند که اصلا نامشان برده نشد، از سعيد سلطانپور بگيريد تا احمد تفضلی و غفار حسينی و دوستان بسيار ديگری که اهل قلم و نويسنده و انديشمند بودند. به هر حال اين اتفاقات يک جنبش فرهنگی را ايجاد کرد در نسل جوانی که کار فرهنگی هم می کردند يا نسل جوانی که حتی سياسی بودند، دانشجو بودند و يا در حيطه‌های ديگری کار می کردند. ولی به هر حال ما چون رسانه‌های گروهی در اختيار نداريم.... و جرايدی نداريم که در آن‌ها نوشته بشود و راجع به اين قضيه نظر خواهی بشود و بدانيم که چقدر جوانان می دانند در مورد اين عزيزان...اين هست که ما برآوردمان همان ميزان شرکتی است که جوانان در آن روز خاص می‌کنند که آن هم در دوباری که شرکت داشتند، پارسال و امسال، خيلی حضورشان را پر رنگ‌تر ديدم....".

گفت‌وگوی حسین علوی را با مریم مختاری اینجا بشنوید.