ایرج ادیب زاده

ادبیات سبز، ادبیاتی بنا به ضرورت

جنبش سبز و رنگ آن، در داخل و خارج ایران، تبدیل به نماد اتحاد، همبستگی و امید کسانی شده که به تغییرات بنیادین معطوف به آزادی‌خواهی در ایران دل بسته‏اند. در این بین موسیقی‏دان‏ها، خواننده‏ها، نقاش‏ها، و گرافیست‏ها برای نخستین بار در تاریخ ۳۰ ساله‏ی ایران، در پیوندی نزدیک و مستقیم با جامعه در جنبش شرکت داشته و بنیاد یک انقلاب بزرگ فرهنگی را در کشور ما پایه‏ریزی می‏کنند.

جشنواره تحریم شده تئاتر فجر

بیست و هشتمین دوره‏ی جشنواره‏ی بین‏المللی تئاتر فجر با کناره‏گیری و تحریم نمایشنامه‌‏نویسان و کارگردانان مطرح تئاتر امروز ایران روبرو شده است.در پی کناره‏گیری و انصراف بهرام بیضایی و محمد چرمشیر، شش نمایشنامه‌نویس و کارگردان دیگر تئاتر ایران نیز اعلام کردند که حاضر به شرکت در این جشنواره نیستند و از شرکت در آن کنار کشیدند. در گفت‏وگویی با پیام رهنما، روزنامه‏نگار، هنری‌نویس و منتقد سینما و تئاتر در تهران، به تأثیر این کناره‏گیری‏ها در روند برپایی جشنواره و ارتباط آن با شرایط روز ایران، پرداخته‏ام.

«بحران درآمدهای نفتی و مواجهه با فاجعه‌ای جدی»

«بدین ترتیب اگر این روند ادامه پیدا بکند، در پنج سال آینده تقریباً نفتی برای صادرات باقی نخواهد ماند و سؤالی که وجود دارد این است که دولتی که همین سال گذشته ٥٢ میلیارد دلار واردات داشته در برابر فقط ١٧ میلیارد دلار صادرات غیرنفتی که آن‌ها هم مبتنی هستند بر منابع نفتی، چگونه می‌خواهد این کمبود ارز را برای واردات ایران تأمین بکند؟ مسأله‌ی بسیار بزرگی برای ۵ تا حداکثر ۱۰ سال رو به روی مسؤولان ایرانی قرار دارد که اگر فکری برای این نشود، ایران با یک فاجعه بسیار جدی رو به ‌رو است.» گفت و گویی انجام داده‌ام با دکتر حسن منصور، استاد اقتصاد در بازار جهانی انرژی در لندن.

جنبشی که به دوربین‌هایش درخشید

این روزها موزه‌ی برانلی پاریس در کنار برج ایفل میزبان نمایشگاه «۱۶۵ سال تاریخ عکاسی در ایران» است. این نمایشگاه در چهار بخش قاجار، شروع عکاسی هنری، عکس‌های مستند پیش از انقلاب و بخش اصلی هنر عکاسی معاصر ایران مورد استقبال کم‌نظیر مخاطبان فرانسوی و ایرانی قرار گرفت. در حاشیه‌ی این نمایشگاه با رضا دقتی، مدیر هنری «فوتوکه» گفت‌وگو کرده‌ام.

«بن‌بست دوسویه» حکومت ایران در روز قدس

چند ساعت مانده به راه‌پیمایی روز قدس که در آخرین جمعه‌ی ماه رمضان در ایران برگزار می‌شود، رهبران جمهوری اسلامی نگران آن هستند که راه‌پیمایی روز قدس امسال به تظاهرات مخالفان دولت تبدیل شود. دکتر قاسم شعله سعدی، استاد دانشگاه و وکیل دادگستری در تهران در گفت و گو با رادیو زمانه می‌گوید که حکومت درباره برخورد کردن یا برخورد نکردن با معترضان در این روز با بن‌بستی دوطرفه مواجه شده است.

«پشتِ دیوار‌مانده»

قاسم روزخوش با عنوان «گَس» نمایشگاهی از تابلوها و سیاه‌قلم‌هایش را در کارگاه «پابلو پیکاسو» برپا کرده است. کارگاهی که پیکاسو بیش از بیست سال در آن زندگی و کار کرد و مشهورترین تابلوی خود، «گارنیکا» را در این مکان خلق کرده است. این کارگاه قدیمی و تاریخی در مرکز پاریس نزدیک محله‌ی توریستی «سن میشل» قرار دارد. این برای نخستین ‌بار بود که آثار یک نقاش معاصر در کارگاه تاریخی پیکاسو، پنجاه و پنج سال بعد از رفتن او به نمایش درمی‌آمد؛ کارهای «گس» یا قاسم روزخوش، که در جنگ ایران و عراق در هجده‌سالگی شرکت داشته و در جزیره‌ی «فاو» مدتی اسیر شده، بعد به پاریس آمده و در این شهر به خلق آثارش پرداخته است.
تابلوهای «گس» حالا در «کریستی» لندن قیمت‌گذاری شده است. کتاب «گس» که شامل تصاویر بیش از دویست تابلوی اوست؛ جزو چهار کتاب پرفروش و برتر هنری فرانسه شده و تا کنون پنج هزار و سیصد نسخه از آن به فروش رسیده است. از «گس» در نمایشگاه‌اش، در محل کارگاه تاریخی پیکاسو، احساسش را می‌پرسم و از اهمیت حضور تابلوهایش در این مکان

عواقب کناره‌گیری هند از طرح «خط لوله صلح»

به تأیید سفیر پاکستان درتهران، هند از طرح خط لوله‌ی صلح کنار رفت. به این ترتیب طرحی که از هجده سال پیش روی آن تبلیغ و کار شده بود با کناره‌گیری هند متوقف شد و از میان رفت. طرح خط لوله‌ی گاز صادراتی ایران به هند و پاکستان در سال ۱۹۹۰ مطرح شد و از ده‌سال پیش گفت ‌و گوهای جدی بر سر این طرح که «خط لوله‌ی صلح» نام گرفته بود آغاز شد که در این رابطه گفت و گویی داشتم با دکتر جمشید اسدی، استاد استراتژی اقتصاد در پاریس:

«نیروهای امنیتی اغتشاش می‌کنند نه مردم»

زنان سیاهپوش ایرانی، مادرانی که فرزندانشان را در رویدادهای ماه‌های اخیر پس از انتخابات از دست داده‌اند، شنبه ۱۴ شهریور در پارک لاله وسط شهر تهران گرد آمدند. برخی از آن‌ها عکس عزیزانشان، دختر، پسر، همسر، برادر یا خواهری را که در سرکوب‌های پس از انتخابات کشته شد یا در بازداشتگاه‌ها هم‌چنان زندانی است، همراه خود داشتند. با خانم خدیجه مقدم از فعالان جنبش زنان که در این گردهمایی حاضر بود، گفت و گو کرده‌ام.

«رهبری مجتبی خامنه‌ای خیال‌بافی است»

هفته‌نامه‌ی «کوریه انترناسیونال» چاپ فرانسه در تازه‌ترین شماره‌اش، در مقاله‌ای از محمود هاشمی شاهرودی به عنوان جانشین احتمالی آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر فعلی ایران نام برده است. درباره بحث رهبر آینده جمهوری اسلامی با حسن یوسفی اشکوری گفت و گو کردم. آقای اشکوری درباره شایعه جانشینی مجتبی خامنه‌ای معتقد است: «در شرایط موجود بسیار دور از ذهن است و شاید بهتر است بگویم کمی به خیال‌بافی شباهت دارد.»

«رفتارهای جدید نظام، عقب‌نشینی ظاهری است»

به نظر می‌رسد ماه سپتامبر، ماهی دشوار و حساسی برای حکومت اسلامی در صحنه‌ی بین‌المللی و نیز در داخل ایران باشد. آغاز این ماه با گفتمان صریح و جدی نیکولای سارکوزی و آنجلا مرکل همراه شد. دکتر جلال ایجادی در این باره به زمانه می‌‌گوید: «سران نظام، سعی می‌کنند حرکاتی از خودشان نشان بدهند که جامعه‌ جهانی را کمی آرام بکنند. همه‌ی این مسایل به نظر من نوعی عقب‌نشینی ظاهری دولت ایران است که سعی می‌کند کمی از فشارها در این ماه که یک ماه حاد و توأم با فشار زیاد است، بکاهد و بتواند مناسبات بین‌المللی به‌وجودآمده را به این ترتیب به نحوی که دلش می‌خواهد، مدیریت بکند.»

«بگذاریم آدم‌ها خودشان فکر کنند»

بهجت صدر، نقاش مدرنیست ایران و یکی از پیشگامان نوگرایی در نقاشی ایران دوشنبه دهم اوت در هشتاد و پنج سالگی خاموش شد. او در ساحل جزیره‌ی «کورس» فرانسه در حالی که در دریا همراه دختر و نوه‌هایش شنا می‌کرد، در اثر سکته‌ی قلبی درگذشت. دخترش خانم میترا حنانه در پاریس گفته است: «سال‌ها پیش مادرم به من گفته بود، دلم می‌خواهد در آب بمیرم!». هفته‌ی پیش جسد او به خواسته‌ی خودش درگورستان پرلاشز در پاریس به آتش سپرده شد و خاکسترش در آنجا نگهداری می‌شود.

«انقلاب فرهنگی دوم، عملی نیست»

آیت‌اله علی خامنه‌ای با ابراز نگرانی از تحصیل دو میلیون دانشجوی ایرانی در رشته‌های علوم انسانی گفت: «علوم انسانی منجر به ترویج شکاکیت و تردید در مبانی دینی و تعالیم اسلامی خواهد شد.» مهرداد درویش‌پور در این باره به زمانه می‌گوید: «فکر نمی‌کنم به‌رغم اظهارات آقای خامنه‌ای تحمیل یک "انقلاب فرهنگی دوم" بدون دردسر و یا با آن شکل و شمایلی که در گذشته صورت گرفت، عملی باشد. امروز مقاومت دانشگاه‌ها بسیار بسیار گسترده‌تر از آن چیزی است که به راحتی حکومت اسلامی بتواند نوعی طالبانیزه‌‌کردن دانشگاه‌ها را، که رؤيای آن است، به اجرا دربیاورد.»

«رکود و تورم از آسمان نازل نشده است»

محمد جهرمی، وزیر پیشین کار و شمس‌الدین حسینی، وزیر کنونی اقتصاد گفته‌اند رکود بیکاری چالش اساسی کنونی ایران است. دکتر فریدون خاوند، استاد اقتصاد در دانشگاه «رنه دکارت» پاریس در گفت و گو با رادیو زمانه درباره این موضوع می‌گوید این تورم و رکود، ناشی از سیاست‌های سال‌های گذشته است؛ بخصوص چهار سال اخیر که «اصولاً سیاست‌گزاری اقتصادی به مفهوم واقعی کلمه در ایران» وجود نداشت.

گام بعدی در مناقشه هسته‌ای ایران

نماینده ایران در آژانس بین‌‌‌المللی انرژی اتمی، گزارش تازه سازمان در مورد برنامه‌ی هسته‌ای این کشور را ناامیدکننده خوانده است. اهمیت این گزارش در آن است که می‌تواند محور گفت و گوهای سران ۱+۵ در اجلاس چهارشنبه‌ی آن‌ها در فرانکفورت قرار گیرد. دکتر مهران براتی، تحلیل‌گر سیاسی مقیم آلمان در گفت و گو با رادیو زمانه درباره این گزارش و نشست می‌گوید: «حدس من این نیست که آقای اوباما الان بخواهد در درجه‌ی اول با گسترش تحریم‌ها با ایران روبه‌رو شود.»

«مرگ، وسیله‏ی ادامه‏ی حیات نظام فاشیستی است»

این روزها یادآور قتل عام زندانیان سیاسی در ایران، در تابستان ۱۳۶۷ است. بیست و یکمین سال‏گرد آن کشتار گروهی در زندان‏های ایران، با افشای قتل عام، شکنجه و تجاوز در زندان‏های جمهوری اسلامی، در جریان سرکوب اعتراض‏های مسالمت‏آمیز همین چند ماه گذشته، هم‏زمان شده است. ابوالحسن بنی‏صدر در این باره به زمانه می‌گوید: «این که چرا این کارها هنوز انجام می‏شود، به این دلیل است که طبیعت این رژیم عوض نشده است. همه‏ی رژیم‏هایی از این نوع، طرز فکرشان این است که فکر می‏کنند مرگ، وسیله‏ی ادامه‏ی حیات آن‏ها است. چرا که دیدِ قدرت‏مدار کوتاه است، دور را نمی‏بیند.»

«متن دفاعیات، تولید ذهن حجاریان نیست»

به نوشته‌ی خبرگزاری دولتی «فارس»، در چهارمین جلسه دادگاه، سعید حجاریان در متن دفاعیه‌ خودش که توسط سعید شریعتی قرائت شد، به دلیل تحلیل‌های ناصواب که مبنای بسیاری از اعمال نادرست وی توصیف شده است، از مردم عذرخواهی و از حزب مشارکت استعفا کرد. حسین باستانی درباره‌ی متن دفاعیات سعید حجاریان به زمانه می‌گوید: «طبیعی است که آقای حجاریان هرگز نمی‌تواند چنین حرف‌هایی را بیان کرده باشد، یا حتا محافظه‌کارانی که ذره‌ای جزو معقول‌های این جناح محسوب ‌‌می‌شوند، که خیلی‌هاشان هم دانش‌آموخته‌ی علوم انسانی هستند، نمی‌توانند چنین حرف‌هایی را بیان کرده باشند.»

پارس جنوبی در خواب خوش

گزارش از یک کارشناس نفت و گاز در ایران نشان می‌دهد به دلیل تحریم‌های اقتصادی صنایع نفت و گاز میدان پارس جنوبی از سوی شرکت‌های خارجی و بی‌تدبیری دولت در چهارسال گذشته یکی از بزرگ‌ترین طرح‌های اقتصادی ایران متوقف مانده و هرسال بین پنجاه تا هفتاد و پنج میلیارد دلار زیان این زمان از دست رفته است. دکتر هادی زمانی در این باره به زمانه می‌گوید:‌ «ایران، درآمد قابل ملاحظه‌ای را از دست داده است. چیزی نزدیک به ۱۴۵ میلیارد دلار درآمد را در زمینه‌ی پالایشگاه‌ها و حدود ۳۰ میلیارد دلار را هم در زمینه‌ی پتروشیمی وابسته به گاز از دست داده است.»

مسلمانی یا مارکسیست؟

۲۱ سال پس از اعدام دسته‌جمعی زندانیان سیاسی در زندان‌های ایران می‌گذرد. به تازگی کتابی در آلمان به زبان فارسی با نام «کلاغ و گل سرخ» منتشر شده است که خاطرات مهدی اصلانی، یکی از زندانیان چپ سال‌ ۶۷ و از شاهدان این فاجعه است. او در گفت و گو با رادیو زمانه می‌گوید: «سؤال کلیدی هیأت مرگ از زندانیان چپ این بود که مسلمانی یا مارکسیست؟ سرنوشت تمام کسانی که پاسخشان به این سؤال «مارکسیست» بود، از قبل مشخص شده بود.»

«بیان حقیقت، جاسوسی است»

فرانسوی‌ها آن‌چه را که به کنایه «سند جاسوسی کلوتیلد ریس» خوانده‌اند، منتشر کرده‌اند. این سند، متن ایمیلی است که دانشجوی جوان فرانسوی با شگفتی از دیدن تظاهرات اعتراضی مردم و سرکوب آن‌ها در دو روز نخست اعتراض‌ها نوشته و همراه عکس‌هایی از چند سایت ایرانی برای دوستانش فرستاده است. در این باره با شهلا شفیق گفت و گو کردم که پیش‌تر کتابی هم در مورد اعتراف‌گیری و تواب‌سازی در زندان‌های جمهوری اسلامی نوشته است.

ما ایستاده‏ایم به دادخواهی همگانی

روز چهارشنبه، بیست و هشتم مرداد، پنجاه و شش سال بعد از کودتای بیست و هشت مرداد ۱۳۳۲ و دو ماه پس از کودتای انتخاباتی بیست و دوم خرداد ۱۳۸۸، گروه پرشماری از ایرانیان ساکن پاریس، در پاسخ به فراخوان «کمیته‏ی مستقل ضد سرکوب شهروندان ایرانی»، به آن چه «اعتراض به دو کودتا» توصیف شده بود، در مقابل ساختمان تاریخی مجلس ملی فرانسه در پاریس، گرد آمدند. تظاهر کنندگان پلاکاردهایی به زبان‏های فرانسه و فارسی در دست داشتند که روی آن نوشته شده بود: «من اعتراف می‏کنم».